سد بختیاری خرم آباد

   سد بختیاری  خرم اباد

سد بختیاری خرم آباد به عنوان بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان در 80 کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد و در میان ارتفاعات سر به فلک کشیده زاگرس در مجاورت ایستگاه تنگ پنج راه آهن سراسری (هشتمین ایستگاه حدفاصل درود – اندیمشک) ساخته می شود.

این سد از نوع بتنی دو قوسی با ارتفاع 325 متر و طول تاج 509 متر طراحی شده است  و برای ساخت آن چهار میلیون و800 هزار متر مکعب  بتن ریزی مورد نیاز است.

بلندترین سد بتنی جهان

عملیات اجرایی سد بختیاری خرم آباد به عنوان بلندترین سد بتنی جهان مو.خ 1392/1/8بعد از چندین بار تعویق بالاخره با حضور رئیس جمهوری و با انجام یک انفجار آغاز شد.

سد و نیروگاه بختیاری خرم آباد قرار است که در بخش سفلای رودخانه بختیاری در استان لرستان و در بخش جنوب غربی ایران در دامنه‌های جنوب غربی کو‌ه های زاگرس چین خورده و در شمال غرب ایستگاه تنگ پنج (هشتمین ایستگاه حد فاصل اندیمشک – دورود) در مسیر راه آهن تهران – اهواز، بر روی رودخانه بختیاری احداث شود.

ساختگاه سد بختیاری به فاصله مستقیم حدود 50 کیلومتری بالادست سد دز و پنج کیلومتر بالادست تقاطع رودخانه‌های سزار- بختیاری قرار گرفته است.

رودخانه بختیاری یکی از دو سرشاخه اصلی رودخانه دز می‌باشد که از ارتفاعات جنوبی اشترانکوه سرچشمه می‌گیرد و در نزدیکی ایستگاه تنگ پنج به رودخانه سزار می‌پیوندد و رود دز را تشکیل می دهد.

سید محمد رضا رضازاده رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در این رابطه گفت: عملیات اجرایی طرح سد و نیروگاه بختیاری، امروز پنج شنبه هشتم فروردین ماه 92 با حضور ریاست محترم جمهوری آغاز شد.

وی در مورد اجرای این سد افزود: پیش بینی شده است که سد بختیاری با هزینه اجرایی 17 هزار میلیارد ریال که با احتساب تعدیل و سایر هزینه های جانبی از قبیل تملک اراضی، بیمه و غیره مجموعاً به 35 هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری نیازمند است، طی مدت 112 ماه ساخته و به بهره برداری برسد.

اهداف سد بختیاری خرم آباد

• تولید ۳٫۰۰۰ گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی در سال به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای (CO2) در راستای CDM به میزان ۱٫۹۰۵٫۰۰۰ تن در سال
• جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و در نتیجه افزایش عمر سد و نیروگاه دز
• کنترل سیلاب و جلوگیری از تخریب سالیانه آن و بهبود شرایط
• ایمنی در پایین دست سد
• افزایش ١۵٠٠ مگاوات به توان تولید برق کشور و تولید ۲۸۵۰ گیگاوات ساعت انرژی برق آبی در سال قابل افزایش به ۳۷۰۰ گیگاوات ساعت با انتقال آب رودخانه سزار به مخزن سد بختیاری؛ و
• افزایش حجم آب قابل تنظیم در حوضه رودخانه دز.
•  اهداف جانبی :
  
• جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و در نتیجه افزایش عمر مفید سد و نیروگاه دز؛
• امکان مدیریت بهینه منابع آب به منظور افزایش سطح زیر کشت اراضی پایین دست؛
• کنترل سیلاب های مخرب فصلی و افزایش ایمنی سد دز (با توجه به ظرفیت نسبتاً محدود سیستم تخلیه سیلاب آن)؛
• تنظیم آب نیروگاه‌های در دست مطالعه جریانی دز در پایین دست سد با ظرفیت مجموع ۷۵۰ مگاوات؛ و
• ایجاد شرایط توسعه برای منطقه مانند محرومیت زدایی، اشتغال زایی ،و افزایش قابلیت‌های گردشگری.

سید محمد رضا رضازاده رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در مورد اهداف و منافع ساخت این سد برای کشور اضافه کرد: هدف از ساخت این سد نصب یک هزار و 500 مگاوات ظرفیت نیروگاه برقابی است که امکان تولید سالانه 3 هزار گیگاوات ساعت برق، کنترل سالانه 5 میلیارد متر مکعب آب در حوزه رودخانه دز و بختیاری را فراهم می سازد.
وی ادامه داد: جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و افزایش عمر مفید آن سد، همچنین ایجاد یک مخزن مطمئن آب برای سه نیروگاه جریانی، حدّ فاصل سد بختیاری و سد دز بر روی رودخانه دز که در آن طرح ها نیز در مجموع 930 مگاوات ظرفیت برقابی نصب خواهد شد، از جمله اهداف این سد است و امکان مدیریت بهینه منابع آب به منظور افزایش سطح زیر کشت اراضی پایین دست، کنترل سیلاب های مخرب فصلی و افزایش ایمنی سد دز از دیگر اهداف مهم ساخت سد بختیاری به شمار می رود.
مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در مورد سایر اهداف این پروژه اضافه کرد: با بهره برداری از این پروژه ملی امکان استفاده از قابلیت های گردشگری، طبیعی و تاریخی در استان لرستان فراهم خواهد شد.
رضا زاده در مورد تامین منابع مالی این پروژه گفت: طی تصویب نامه ای که از سوی هیئت وزیران صادر شده است، اموال و دارایی های نیروگاه های شهید رجایی 1 و 2 و مسجد سلیمان به منظور اجرای طرح سد و نیروگاه بختیاری اختصاص یافته است.
رضازاده درخصوص مطالعات انجام شده در مورد این پروژه گفت: مطالعات این سد از سال 1371 آغاز شده و تا سال 1388 زیر نظر مشاوران و کارشناسان داخلی و خارجی مورد ارزیابی قرار گرفته است.

وی ادامه داد: تاکنون نیز1500 میلیارد ریال اعتبار جهت احداث پروژه‌ های زیر ساختی شامل راه دسترسی اصلی،‌ راه‌ های دسترسی داخلی، سیستم انحراف و مطالعات این طرح هزینه شده است.

مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اضافه کرد: نیروگاه سد بختیاری از نوع زیر زمینی و با 6 واحد توربین به قدرت 250 مگاوات ساخته خواهد شد؛ ظرفیت تولید این نیروگاه یک هزار و 500 مگاوات و با ظرفیت تولید سالیانه 3 هزار گیگاوات ساعت خواهد بود.
مساحت حوضه آبریز در محل ساختگاه سد بختیاری در حدود 6388 کیلومترمربع و میانگین ارتفاع حوضه از سطح دریا 2212 متر است.
دبی متوسط سالانه رودخانه بختیاری در محل سد بر اساس یک دوره آماری 60 ساله معادل 144.6 مترمکعب بر ثانیه و متوسط بارش سالانه در حدود 1117 میلی‌متر است. شیب متوسط رودخانه بختیاری طی مسیر حدود 35 درجه است.
از جمله ویژگی های این پروژه عظیم این است که سد بختیاری بلندترین سد دو قوسی بتنی جهان با ارتفاع 315 متر محسوب می شود و از سوی دیگر بزرگترین مخزن مصنوعی ذخیره آب کشور پس از کرخه با حجمی معادل 4.8 میلیارد متر مکعب در تراز نرمال است.
با احداث این سد نیازی به جابجایی ساکنین در محدوده مخزن با توجه به صعب العبور بودن منطقه نیست و با احداث و آبگیری این سد اراضی کشاورزی زیادی غرقاب نخواهد شد و هیچ روستای دائمی به زیر آب نخواهد رفت که این موضوع در استان لرستان یکی از نقاط قوتی است که مردم را از اجرای پروژه خوشحال می کند.

ظرفیت نیروگاه بختیاری در ضریب کارکرد 20 درصد است و قابلیت تولید 1500 مگاوات برق را داراست. در مجموع نیروگاه بختیاری می تواند سالانه نزدیک به 3000 گیگاوات ساعت انرژی برق آبی تولید کند.
نقش قابل توجه ذخیره سازی و تنظیم آب این سد با توجه به حجم زیاد مخزن، بالا بودن شاخص‌های اقتصادی طرح در مقایسه با شاخص‌های اقتصادی سایر طرح‌های عمرانی از جمله طرح‌های برق‌آبی، کنترل سیلاب‌های فصلی و بهبود شرایط ایمنی در پایین دست سد، افزایش قابل ملاحظه ظرفیت ذخیره آب در حوضه رودخانه دز به‌منظور امکان مدیریت بهتر منابع آب و افزایش حجم آب قابل تنظیم و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت اراضی در پائین دست، امکان تولید بهینه انرژی در زمان‌های پیک مصرف روزانه و سالیانه از دیگر ویژگیهای این پروژه است.
اثرات جانبی سد بختیاری؛نقش مهم احداث این پروژه در اشتغالزایی منطقه
طرح سد و نیروگاه بختیاری در زمان اجرا با بکارگیری نیروهای بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی منطقه خواهد داشت.
از سوی دیگر بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه طرح، ایجاد امکان توسعه و سرمایه گذاری در محدوده طرح، بهبود سطح رفاهی زندگی اهالی، ارتقاء سطح آموزش و بهداشت و افزایش درآمد سرانه بواسطه ایجاد اشتغال در منطقه طرح و استفاده بهتر از قابلیت‌های گردشگری منطقه از دیگر مزایای این طرح است.
افزایش سهم منطقه در توسعه کشور، بهبود ارتباطات و حمل و نقل زمینی از طریق ایجاد جاده های دسترسی و افزایش ارزش افزوده .

سد بختیاری خرم آباد ،یکی از ابر پروژه های در حال اجرای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است این سد بر روی رودخانه بختیاری که از سرشاخه‌های رود دز می‌باشد، احداث خواهد شد. این سد در زمان تکمیل، بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان محسوب خواهد شد.یروگاه این سد با توجه به ارتفاع ۳۲۵ متری و مخزنی با گنجایش ۵ میلیارد و ۱۵۹ میلیون مترمرضا زاده افزود: سد بختیاری به عنوان بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان در 80 کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد و در میان ارتفاعات سر به فلک کشیده زاگرس در مجاورت ایستگاه تنگ پنج راه آهن سراسری (هشتمین ایستگاه حدفاصل درود – اندیمشک) ساخته می شود.کعب می‌تواند سالیانه ۳۰۰۰ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کند. ظرفیت نیروگاه این طرح عظیم ملی ۱۵۰۰ مگاوات طراحی شده است. یکی از اهداف احداث طرح بختیاری جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و در نتیجه افزایش عمر سد دز است. طرح سد و نیروگاه بختیاری در بخش سفلای رودخانه بختیاری در استان لرستان احداث خواهد شد. تا سال ۱۳۹۲ کماکان زیرساخت‌های مورد نیاز این طرح از جمله راه دسترسی اصلی، راه‌های دسترسی داخلی و تونل انحراف دوم و … در حال انجام بوده است.

مشخصات رودخانه

رودخانه بختیاری یکی از دو سرشاخه اصلی رودخانه دز می‌باشد که از ارتفاعات قالیکوه سرچشمه می‌گیرد سپس در پایین دست با افزودن رودخانه سزار که سر چشمه اصلی ان اشترانکوه است تشکیل رودخانه دز را می‌دهند.

مشخصات حوضه آبریز

مساحت حوضه آبریز در محل ساختگاه سد در حدود ۶۳۸۸ کیلومترمربع و میانگین ارتفاع حوزه از سطح دریا ۲۲۱۲ متر می‌باشد. دبی متوسط سالانه رودخانه بختیاری در محل سد (بر اساس یک دوره آماری ۶۰ ساله) معادل ۱۴۴٫۶ مترمکعب بر ثانیه و متوسط بارش سالانه در حدود ۱۱۱۷ میلی‌متر می‌باشد. شیب متوسط رودخانه بختیاری طی مسیر حدود ۶۵/۰ درجه‌است.

اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طرح 

طرح سد و نیروگاه بختیاری در زمان اجرا با به کارگیری نیروهای بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی در منطقه خواهد داشت. بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه طرح، ایجاد امکان توسعه و سرمایه‌گذاری در محدوده طرح، بهبود سطح رفاهی زندگی اهالی، ارتقاء سطح آموزش و بهداشت و افزایش درآمد سرانه به واسطه ایجاد اشتغال در منطقه طرح، استفاده بهتر از قابلیت‌های گردشگری منطقه، افزایش سهم منطقه در توسعه کشور، بهبود ارتباطات و حمل و نقل زمینی از طریق ایجاد جاده‌های دسترسی، افزایش ارزش افزوده خدمات درمنطقه طرح از جمله اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.

تاریخچه و سوابق سد بختیاری خرم آباد

خدمات مهندسی مطالعات مرحله اول طرح سد و نیروگاه بختیاری در اسفند ماه ۱۳۷۵، بمدت ۳۳ ماه، به شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس واگذار و توسط شرکت سهامی ساخت سد و تاسیسات آیباری سابیر اجرا گردید، گزارش‌های مربوط به مرحله اول طرح در اسفند ماه ۱۳۷۹ تحویل شرکت آب و نیرو شده‌است. در سال ۱۳۸۳ با انتقال پروژه از معاونت طرحهای توسعه شرکت و انتصاب مجری، مذاکرات مربوط به انتخاب مشاور مرحله دوم طرح ادامه یافت و نهایتاً در تاریخ ۲۸/۳/۸۴ انجام خدمات مهندسی شامل بازنگری و تکمیل مطالعات مرحله اول، انجام مطالعات مرحله دوم و تهیه اسناد مناقصهٔ سد و نیروگاه بختیاری به مشارکت مشاورین مطالعات طرح بختیاری که از شرکت‌های مهندسی مشاور خدمات مهندسی برق (مشانیر)، مهندسی مشاور دزآب، پویری سوئیس و مهندسی اشتوکی پارس با مسئولیت مشترکاً، منفرداً و متضامناً تشکیل شده‌است، واگذار نمود که عملیات مذکور نیز توسط شرکت سابیر (پروژه های حفاری) اجرا گردید. به منظور بازبینی مدارک فنی طرح مشارکت الکتریک فرانس و کوینه بلیه بعنوان مشاور بازنگری طرح (TRC) بکار گرفته شد.

آماده‌سازی زیرساختهای طرح در بخش احداث جاده‌های دسترسی اصلی و داخلی، مطالعات کمپ، تونل انحراف آب، زیر سازی ایستگاه راه‌آهن اختصاصی دوآب و… همزمان با پیشرفت مطالعات درحال انجام است که جزئیات آن به شرح زیر می‌باشد:

• بخشی از راههای دسترسی داخلی (مسیر ۲) در قالب قراردادی با شرکت جهاد نصرکوثر شامل ۲ پل بر روی رودخانه سزار و مسیر به طول ۲ کیلومتر به اتمام رسیده‌است.
• بخش دوم از راههای دسترسی داخلی شامل مسیرهای ۱،۳ و ۴ با طول تقریبی ۱۰ کیلومتر و ۷ دهنه پل در قالب قراردادی با قرارگاه خاتم‌الانبیاء (مؤسسه حرا)به همراه زیرسازی ایستگاه راه‌آهن اختصاصی دوآب و تونل انحراف آب بالایی از ابتدای سال ۸۸ آغاز شده‌است.
• احداث سیستم انحراف و راههای دسترسی به تاج سد طی یک قرارداد به قرارگاه خاتم‌الانبیاء (مؤسسه حرا) واگذار گردید و عملیات اجرایی آن از نیمه اول سال ۱۳۹۰ آغاز شده‌است.
• قراردادهای قطعات اول و دوم بخش اول از راههای دسترسی اصلی طرح تحت عنوان “مسیر آزادراه خرم آباد – سیرم” و “سیرم – تنگ هفت” در قالب قراردادهایی با شرکت ناودیس‌راه (نیمه دوم سال ۱۳۸۹) و شرکت بلندطبقه (نیمه اول سال ۱۳۸۸) ابلاغ و عملیات اجرایی آنها آغاز گردیده‌است.
• اجرای بخش دوم و سوم راههای دسترسی اصلی طرح تحت عنوان مسیر تنگ۷-تنگ۶ و تنگ ۶-تنگ۵ در قالب قراردادهایی به شرکت‌های جهاد نصر اصفهان و جهاد توسعه خدمات زیربنایی در نیمه دوم ۱۳۸۹ ابلاغ و شروع شده‌است.
• تفاهم‌نامه قرارداد اصلی طرح (سد و نیروگاه) جهت تأمین مالی، طراحی و اجرا با کنسرسیوم فرآب-ساینوهایدرو در اسفند ماه ۱۳۸۹ به امضاء رسیده‌است و اخذ مجوزهای مورد نیاز و ترتیبات فاینانس در دست پیگیری است که پس از آن امکان ابلاغ قرارداد و فعال شدن عملیات اجرایی فراهم می‌گردد.

• اقتصاد سد بختیاری خرم آباد
  

طبق برآورد اولیه در سال ۱۳۸۷ هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۱۳۲۰۰ میلیارد ریال بوده که از طریق منابع منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و…)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و…) تامین گردیده است. نسبت فایده به هزینه (B/C) برابر ۱/۸ و نرخ بازگشت داخلی آن ۱۶/۹۵ درصد می‌باشد. منافع حاصل از تولید برق متعلق به این طرح طی برآورد اولیه، درآمد سالانه بالغ بر ۱۹۲۶ میلیارد ریال (بر حسب هر کیلووات ساعت ۶۴۲ ریال)خواهد بود. منافع زیست محیطی متصور برای طرح عبارت است از جلوگیری از انتشار انواع گازهای گلخانه‌ای به ویژه CO2 حاصل از سوخت فسیلی نیروگاه‌های حرارتی معادل میزان تقریبی۱،۷۰۰،۰۰۰ تن در سال.

•  اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طرح :
  

طرح سد و نیروگاه بختیاری در زمان اجرا با به کارگیری نیروهای بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی در منطقه خواهد داشت. بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه طرح، ایجاد امکان توسعه و سرمایه‌گذاری در محدوده طرح، بهبود سطح رفاهی زندگی اهالی، ارتقاء سطح آموزش و بهداشت و افزایش درآمد سرانه به واسطه ایجاد اشتغال در منطقه طرح، استفاده بهتر از قابلیت‌های گردشگری منطقه، افزایش سهم منطقه در توسعه کشور، بهبود ارتباطات و حمل و نقل زمینی از طریق ایجاد جاده‌های دسترسی، افزایش ارزش افزوده خدمات درمنطقه طرح از جمله اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.

• ویژگی‌ها ی سدبختیاری خرم آباد
  

• بلندترین سد دو قوسی بتنی جهان با ارتفاع ۳۲۵ متر
• بزرگترین مخزن مصنوعی ذخیره آب کشور پس از سد کرخه با حجمی معادل ۵٫۲ میلیارد متر مکعب در تراز نرمال
• خسارت ناچیز مخزن از لحاظ مسائل اجتماعی به دلیل صعب‌العبور و کوهستانی بودن منطقه که موجب می‌شود با احداث و آبگیری این سد، اراضی کشاورزی زیادی غرقاب نشود و تنها چند اقامتگاه به زیر آب خواهد رفت.
• ظرفیت نیروگاه ۱۵۰۰ مگاوات و انرژی تولیدی سالانه با ضریب کارکرد ۲۰ درصد، نزدیک به ۳۰۰۰ گیگاوات ساعت می‌باشد^.
• نقش قابل توجه ذخیره سازی و تنظیم آب این سد با توجه به حجم زیاد مخزن
• کنترل سیلاب‌های فصلی و بهبود شرایط ایمنی در پایین دست سد
• افزایش قابل ملاحظه ظرفیت ذخیره آب در حوضه رودخانه دز به‌منظور امکان مدیریت بهتر منابع آب و افزایش حجم آب قابل تنظیم و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت اراضی در پائین دست
• امکان تولید بهینه انرژی در زمان‌های پیک مصرف روزانه و سالیان

• مشخصات نیروگاه :
  

• منابع شرکت توسعه منابع آب ونیروی ایران

احداث سد بختیاری را به‌طور جدی دنبال می‌کنیم