بازی دال پلان خرم آباد
بازی دال پلان خرم آباد سرگرمی هایی که تا یک سده پیش در جامعه رواج داشتند اما اکنون در سایه مدرنیته در حال کمرنگ شدن هستند. کمرنگی که می رود تا بازیهای بومی و محلی به عنوان یکی از نمودهای فرهنگی کشور را به دست فراموشی بسپارد. بازیهای بومی و محلی در ایران ریشه در سبک زندگی گذشتگان دارد زندگی که بخشی از آن مربوط به تامین مواد غذایی و بخش دیگری آن تنازع برای بقاع بود، تنازعی که دفاع را به وجود آورد و در نهایت ابزار این دفاع در گذر زمان به وسیله‌ای برای سرگرمی تبدیل شد.
جشنواره بومی و محلی «دال پلان»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان از برگزاری جشنواره بومی و محلی «دال پلان» به مناسبت هفته گردشگری و هفته وحدت، در خرم‌آباد خبر داد.
عطا حسن‌پور 1402/7/9در جمع خبرنگاران، اظهار داشت: جشنواره بومی، محلی «دال پلان» ویژه کارکنان دستگاه‌های اجرایی و به مناسبت هفته گردشگری و هفته وحدت در خرم‌آباد برگزار می‌شود.
وی اضافه کرد: این جشنواره با همکاری شرکت کشت و صنعت و گردشگری فجر صفا لرستان فردا دوشنبه دهم مهرماه در این مجتمع برگزار خواهد شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، هدف از برگزاری این جشنواره را حفظ و معرفی بازیهای بومی، محلی به‌عنوان بخشی از خرده‌فرهنگ‌های جامعه و همچنین جذب گردشگر دانست و افزود: حضور در این جشنواره محلی که در مجتمع کشت و صنعت لرستان برگزار می‌شود برای عموم آزاد است.
حسن‌پور، اضافه کرد: بازیهای بومی، محلی لرستان به همراه دال پلان به شماره ۱۰۱۳ در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
در مسیر زمان
دال پلو بازی جذاب میان استان‌های زاگرس نشین
دال پلو قابلیت جهانی شدن را دارد
یکی از این بازی‌ها که در اکثر مناطق کشور برگزار می‌شود «دال‌پلان» است بازی که روش برگزاری، هدف‌گیری، برنده شدن و کار تیمی آن بیشتر به یک رقابت سخت شباهت دارد که ابزار آن سنگ است. این بازی بیشتر در مناطقی رواج دارد که دامنه کوه و سبک زندگی عشایری است. گذشتگانی که با این سبک زندگی در مناطق خاص حضور داشتند در مواقع مختلف برای دفاع از خود برابر احشام از سنگ به عنوان یک ابزار پرتابی استفاده می کردند البته این بازی اکنون دیگر یک مهارت دفاعی یا تهاجمی نیست بلکه سرگرمی است که افراد مختلف مناطق روستایی و عشایری در اوقات فراغت آن را انجام می دهند.
این بازی نیاز به قدرت بدنی و تبحر در تیراندازی به سوی هدف ثابت دارد و دال پلان را می‌توان به عنوان ورزشی پایه در پرتابهای رشته دوومیدانی به ویژه پرتاب وزنه برشمرد که پرتاب کننده پلان به مهارت و دقت در نشانه زنی دست می‌یابد. یکی از سرشناس‌ترین ورزشکارهای حرفه‌ای که این بازی را در مناطق عشایری روستایی انجام داده است «علیرضا بیرانوند» دروازه‌بان اول تیم ملی فوتبال ایران است. او در برخی از مواقع پرتابهای بلند توپ خود را ناشی از حضور در این بازی می داند.
برگزاری مسابقه دال پلان نیاز به ابزار پیچیده ندارد بلکه می شود آن را به صورت تفریحی در فضای باز و با حضور بیش از چهار نفر انجام داد. تیم‌ها می‌توانند ۲ نفره باشند و هر تیم سه سنگ را به عنوان دال انتخاب می کند و طرف مقال با سنگ‌هایی که به آن «په‌ل» گفته می‌شود سنگ طرف مقابل را هدف قرار می دهند. «په‌ل» در برخی از گویش‌های کُردی، لکی و لری به پاره سنگ اطلاق می‌شود.
اما اگر مسابقه به صورت رسمی و طبق مقررات فدراسیون برگزار شود باید هر تیم چهار بازیکن اصلی و سه بازیکن ذخیره داشته باشند و لباس تیم متحد الشکل باشد. زمان در تمامی بازیهای بومی و محلی به صورت قراردادی بوده که باتوجه به زمان و مکان برگزاری مسابقات قابل تغییر است و زمان بازی دو نیمه ۱۲ دقیقه‌ای است و زمان استراحت بین دو نیمه یک دقیقه. تیم شروع کننده مسابقه با قرعه مشخص خواهد شد.
در بازی دال پلان برنده قرعه که به عنوان تیم مهاجم در منطقه پرتاب قرار می گیرد باید پرتاب را انجام دهد. هر بازیکن مجاز به زدن یک ضربه به دال ها است که در صورت عدم اصابت با دال، نوبت به نفر بعدی از تیم مهاجم می‌رسد و اگر سه بازیکن تیم مهاجم نتوانستند دالی را بیندازند، جابجایی صورت پذیرفته و تیم مقابل شروع به پرتاب خواهد کرد. هر بازیکنی که یک دال را بیندازد یک امتیاز کسب می‌کند و مجاز به زدن یک ضربه دیگر به عنوان جایزه است و در صورتی که ۳ دال خود را انداخته و هنوز حق پرتاب دارند نفرات آن تیم به سمت مقابل رفته دال های تیم حریف را نشانه می گیرند تا زمانی که همه دال‌های روی زمین مورد اصابت قرار گیرند.
در این مسابقه تماس پای بازیکن زننده ضربه با خط شروع خطا محسوب می شود و بازیکن از زدن ضربه مجدد محروم خواهد شد و پرتاب آن صحیح نیست.
مشخصات زمین استاندارد بازی
ابعاد زمین بازی:
زمین دال پلان مسطح و مستطیل شکل به طول حداکثر 25 و عرض 5 متر
وسایل مورد نیاز:
دال: به معنای نشانه است و در این بازی دال به قطعه سنگ یا چوبی اطلاق می‌شود که از سایر سنگها یا چوبهای موجود در مکان بازی مشخص تر است که در این بازی3 دال برای هر فرد یا هر تیم چیده می‌شود.
پلان: به معنای قطعه سنگی است که جهت پرتاب به سوی دال به کار می رود.
تعداد بازیکنان:
در روش تیمی تعداد بازیکنان 4 نفر که 3 بازیکن اصلی و یک بازیکن ذخیره می باشد.
مدت زمان بازی:
زمان در کلیه بازیهای بومی و محلی به صورت قراردادی بوده که باتوجه به زمان و مکان برگزاری مسابقات قابل تغییر است. زمان بازی دو نیمه 12 دقیقه ای است و زمان استراحت بین دو نیمه یک دقیقه می باشد.
توضیح بازی:
به علت زندگی کوچ نشینی عشایر در دامنه کوهها در فصول ییلاق و قشلاق و وجود انواع سنگ ها در طبیعت و نیاز به دفاع از رمه و احشام و همچنین در جمع آوری و هدایت گله در مسیر های پرتردد، چوپانان در پرتاب کردن سنگ به مهارت و تبحری دست می یابند که جزء لاینفک زندگی آنان می گردد. از همین رو به مرور زمان ورزش های بومی و محلی در رشته های پرتابی به وجود آمده است که از آن جمله می توان به دال پلان و قلماسنگ ( فلاخن ) اشاره نمود.دال پلان از رشته های پرتابی محسوب می شود که نیاز به قدرت بدنی و تبحر در تیراندازی به سوی هدف ثابت دارد و دال پلان را می‌توان به عنوان ورزش پایه در پرتابهای رشته دوومیدانی خصوصاً پرتاب وزنه برشمرد که پرتاب کننده پلان به مهارت و دقت در نشانه زنی دست می یابد.
روش بازی:
هر تیم دارای سه دال است. دال‌ها باید دقیقاً دریک خط مستقیم و با فاصله 5/1متر از یکدیگر به صورت ستونی پشت سر هم کاشته شوند.
فاصله اولین دال هر تیم با تیم مقابل در بخش بانوان و آقایان بر اساس رده سنی شرکت کنندگان به شرح زیر است:
بانوان: رده سنی بزرگسالان 10متر -رده سنی جوانان 8متر – رده سنی نوجوانان 6متر
آقایان: رده سنی بزرگسالان 16متر -رده سنی جوانان 14متر – رده سنی نوجوانان 12متر
در بازی دال پلان برنده قرعه که به عنوان تیم مهاجم در منطقه پرتاب قرار می گیرد باید پرتاب را انجام دهد. هر بازیکن مجاز به زدن یک ضربه به دال ها است که در صورت عدم اصابت با دال، نوبت به نفر بعدی از تیم مهاجم می‌رسد. اگر سه بازیکن تیم مهاجم نتوانستند دالی را بیندازند، جابجایی صورت پذیرفته و تیم مقابل شروع به پرتاب خواهد نمود. هر بازیکنی که یک دال را بیندازد یک امتیاز کسب می نماید و مجاز به زدن یک ضربه دیگر به عنوان جایزه می باشد و در صورتی که مهاجمین 3دال خود را انداخته و هنوز حق پرتاب داشته باشند نفرات آن تیم به سمت مقابل رفته دال‌های تیم حریف را نشانه می گیرند تا زمانی که همه دال‌های روی زمین مورد اصابت قرار گیرند.
– به ازای انداختن هر دال بازیکن یک پرتاب اضافه جایزه می‌گیرد که این جایزه تا پایان یک دور بازی به قوت خود بر قرار است.
– بازیکن می تواند هر کدام از دال ها را نشانه گرفته و بیندازد و پرتاب باید از بالای سر و بغل گوش صورت بگیرد.
– پس از هر دور بازی که انجام می‌شود جای دو تیم عوض می‌شود.
– تعویض بازیکنان در هر دور بازی بلا مانع است.
– در یک بازی امکان دارد تیمی به صورت پیاپی9 دال را بزند و به امتیاز 9 رسیده و برنده نهایی مسابقه گردد.
