حبیب نیکنام
حبیب نیکنام . کسی که یک عمر به عشق ائمه اطهار مداحی نمود و سبکی منحصر به فرد در این زمینه داشت. حبیب فرزند مرحوم رحیم و زهرا در سال 1293 در خرم‌آباد به دنیا آمد. پدرش رحیم، فرزند مرحوم کربلایی رحمان بروجردی و زربانو خانم بود که در دوران جوانی درگذشت. مادرش زهرا دختر مشهدی نصیر و واهرخانم بود که پس از مرگ شوهر، حبیب را به یاری عموهایش «حاج کریم نیکنام و حاج مجید قنادی» تربیت نمود. حبیب از دوران کودکی در مکتب‌خانه‌ی ملا مرادعلی و ملا علی‌رضا [زاهدی] خواندن و نوشتن را آموخت. به گفته‌ی خودش: «شب جمعه(پنج‌شنبه شب) ملای مکتب‌خانه که اذعان می‌داشت صدای او خوب است، از حبیب می‌خواست تا نوحه بخواند و کودکان دیگر سینه بزنند و جواب دهند». یک روز معتمدین دسته‌ها به منزل عموهایم آمدند و گفتند:«این بچه را بفرستید برای دستجات عزاداری نوحه بخواند». عموهایم گفتند: «طفل یتیمی است و پدر ندارد. ما نمی‌توانیم! مگر به این شرط که او را صحیح و سالم به رسم امانت ببرید و بیاورید». در سن 12 سالگی بعضی عزاداران مرا به دوش گرفته و نوحه‌خوانی را شروع کردم.حاج حبیب کار مداحی را ابتدا با هیأت عزاداران حسینی «درب دلاکان» آغاز نمود، اما به دلیل اختلافاتی که پیش آمد، بعدها مداح دسته‌ی رقیب یعنی هیأت عزاداران پشت‌بازار شد. حاج حبیب از جمله معتمدین و بزرگان خرم‌آباد به شمار می‌رفت که در دهه‌ی ۳۰ تا ۵۰ به دفعات عضو انجمن شهر خرم‌آباد بود. وی در سال 1381 با هزینه‌ی شخصی حسینه‌ای با نام حبیب ابن مظاهر در چهار راه بانک خرم‌آباد ساخت که پس از وفاتش به تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۸۲ در قسمت غربی همین حسینیه به خاک سپرده شد.
حاج حبیب مداح و پیرغلامی که خود و حنجره‌اش را وقف ابا عبدالله کرد و هیچ‌گاه در این راه چشمداشتی از کسی نداشت، اما آنچه باعث شده حاج حبیب نیکنام در بین مردم از جایگاه خاصی برخوردار باشد تنها صدای خوب و گیرا نبود بلکه اخلاص، تواضع و مردم‌داری که داشت روز به روز بر محبوبیتش افزود.
این پیرغلام و مداح اهل بیت به معنای واقعی کلمه ویژگی‌های نه تنها یک مداح را داشت بلکه براساس شواهد امین و معتمد مردم نیز بوده است.
به جرات می‌توان گفت در خرم‌آباد کسی پیدا نمی‌شود که صدای حاج حبیب را شنیده و خاطره‌ای در ذهنش تداعی نشود، صدا و نوحه‌هایی متفاوت که شنیدنش حزن و اندوهی را در انسان ایجاد می‌کند، حاج حبیب سال 1293 در محله درب دلاکان متولد و آذر 1382 لبیک حق را پاسخ گفت.
وی در حسینیه حبیب بن مظاهر که توسط خود او احداث شد به خاک سپرده شد.
به بهانه فرا رسیدن ماه محرم با حسین سهرابی شاگرد حاج حبیب، غلامرضا چنگیزیان، رئیس کانون مداحان لرستان همچنین پرویز جایدری یکی از هیات امنای هیات پشت بازار گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تسلط بر اصول مداحی
پرویز جایدری از هیات امنای هیات پشت بازار و متولد 1315 است که از دیرباز با حاج حبیب ارتباطی نزدیک داشته.
او گفت: حاج حبیب از مداحانی بود که به اصول مداحی تسلط داشت و می‌دانست چطور باید شروع کند، کجای نوحه باید آرام بخواند و کجا هیجان و شور را ادا و همه را به اوج برساند.
وی افزود: حاج حبیب صاحب سبک بود و سعی می‌کرد حتی در نوحه‌های فارسی نیز لهجه لری را بگنجاند.
آرامش و دست گرفتن از مردم
جایدری با اشاره به اینکه حاج حبیب خود را خادم امام حسین می‌دانست، عنوان کرد: حاج حبیب آدم آرامی بود به طوری که صحبت کردن با وی به انسان آرامش می‌داد، همواره این حرفش بود که من هرآنچه دارم از نوکری اباعبدالله است.
وی با اشاره به اینکه حاج حبیب هیچ‌گاه مردم را فراموش نمی‌کرد و دست گرفتن از افراد ضعیف جزو زندگیش بود، عنوان کرد: حاج حبیب با اینکه از تمکن مالی برخوردار بود اما مال دنیا برایش ارزش نداشت و برای مردم کار می‌کرد، به خصوص زمانی که جزو انجمن شهر بود.
جایدری افزود: حاج حبیب زمانی که نوحه می‌خواند به مردم می‌گفت اگر مریضی دارید بگویید برایش دعا کنیم؛ تا این حد برای مردم ارزش قائل بود
اخلاق مداری حاج حبیب
غلامرضا چنگیزیان از هیات داران قدیمی و رئیس کانون مداحان لرستان که مدتی را در همسایگی حاج حبیب به سر برده، گفت: تنها صدا باعث ماندگاری و محبوبیت حاج حبیب نبود زیرا در عرصه مداحی افرادی بودند که از دیرباز در این حوزه فعالیت داشته اما به فراموشی سپرده شدند.
این هیات دار قدیمی تصریح کرد: حاج حبیب علاوه بر تسلط به دستگاه‌های موسیقی و انتخاب اشعار مناسب آیینی و پر محتوا، فردی مومن و با اخلاق بود، زندگی حاج حبیب سرتا سر خدمت به مردم بود و همین حاج حبیب را به چهره‌ای شاخص و برتر تبدیل کرد به طوری که پس از مرگش نیز همواره از او به نیکی یاد می‌شود.
چنگیزیان با بیان اینکه سوز صدای حاج حبیب تکرار نشدنی است، تاکید کرد: حاج حبیب یک مومن متعهد و متخلق به اخلاق اسلامی بود.
وی گفت: صدا یک نعمت خدادادی است و بدون شک به عنوان ابزار در جذب مخاطب تاثیر گذار است اما آنچه باعث شد حاج حبیب در ذهن مردم باقی بماند جز اخلاص چیزی نبود.
تواضع و فروتنی حاج حبیب
این هیات‌دار با اشاره به اینکه حاج حبیب قربه الی الله و بدون هیچ چشمداشتی مداحی می‌کرد، ادامه داد: با شناختی که از حاج حبیب نیکنام داشتم به جرات می‌گویم وی حتی اگر مداح هم نبود با توجه به مرام و منش، تواضع و فروتنی که داشت باز هم مورد حمایت مردم قرار می‌گرفت.
چنگیزیان تاکید کرد: اخلاص، دلیل اصلی ماندگاری و محبوبیت حاج حبیب در دوران حیات و پس از مرگش بود، مجاورت و همسایگی با حاج حبیب در محله علوی برای من یک افتخار محسوب می‌شود.
شرح زندگی حاج حبیب
حسین سهرابی، شاگرد حاج حبیب نیکنام نیز درباره وی گفت: حاج حبیب نوحه خوان محله درب دلاکان بود که پس از مدتی به پشت بازار رفته و تا پایان زندگیش در این محله مداحی کرد.
وی با بیان اینکه براساس زندگی‌نامه حاج حبیب او اصالتا بروجردی و متولد خرم آباد است، عنوان کرد: حاج حبیب در کودکی یتیم شده و با عموهایش که اطراف بقعه متبرکه زید بن علی شیرینی پزی داشته‌اند زندگی می‌کرد، در نوجوانی هنگامی که در مکتب نزد آیت الله طاهری قرآن را با صوت زیبا تلاوت می‌کند به او پیشنهاد مداحی می‌دهند، و از همان زمان شب‌های جمعه را مداحی می‌کند.
سهرابی ادامه داد: به حدی صدایش گیرا بود که بزرگان پشت بازار نزد عموهایش رفته و تقاضا می‌کنند که حاج حبیب برای هیات پشت بازار مداحی کند، از سال 33 تا 1382 که به دیدار حق شتافت در هیات پشت بازار مداحی و صبح عاشورا نیز در دانشگاه لرستان عزاداری می‌کرد.
ریالی بابت مداحی دریافت نمی‌کرد
این مداح جوان و شاگرحاج حبیب تصریح کرد: نوحه خوانی حاج حبیب خالصانه بود حتی یک ریال بابت مداحی دریافت نکرد، وی همه چیزش را وقف امام حسین کرد و قبل از مرگش نیز با احداث حسینیه که منزل شخصی‌اش بود اخلاص و عشق خود را ثابت کرد.
سهرابی با اشاره به اینکه حاج حبیب تجارت می کرد و به لحاظ مالی از تمکن قابل توجهی برخوردار بود،گفت: از شقایق تا کارخانه آرد املاک حاج حبیب بوده، وی به دلیل اعتمادی که میان مردم داشته به عنوان نماینده مردم در انجمن شهر بدون هیچ‌گونه دریافتی انتخاب می‌شود، وی نه تنها پولی دریافت نکرده بلکه از خودش هم برای مردم هزینه کرده است.
وی با بیان اینکه حاج حبیب دارای 5 پسر و سه دختر بود، عنوان کرد: تا اول انقلاب فامیلی حاج حبیب گمنام بود اما پس از انقلاب به نیکنام تغییر داد، هنوزم هم بسیاری از افراد قدیمی پشت بازار و درب دلاکان او را با حاج حبیب گمنام می‌شناسند.
