حرم زیدبن علی

آرامگاه این امامزاده در بازار قدیمی شهر خرم‌آباد واقع شده و قدمت ساخت بنای کنونی آن به سال ۱۳۰۷ هجری قمری می‌رسد؛ این آرامگاه نخستین بار به دستور بدر بن حسنویه و در زمان حکومت آل حسنویه در سال ۴۰۴ هجری قمری ساخته شد.

بقعه متبرکه این امام زاده در مرکز شهر خرم‎آباد دارای کرامات زیادی بوده و به این خاطر در طول سال پذیرای خیل عظیمی از زائران است.

مقبره‌ زید بن علی(ع) در غرب مسجد جامع خرم‌آباد و باحریم مقبره‎ای به وسعت 6000 مترمربع در مرکز بازار روز این شهر قرار دارد.

در میان زمین حریم این امام زاده متبرکه، ‌مقبره‌ای وجود دارد که آیات و کلمات مقدس با خط نسخ و به طور برجسته بر آن نقش شده، بطوری که روی لبهٔ‌ شرقی مقبره، نام استادکار نجار و تاریخ احداث آن حک شده است.

بنای مقبره، هشت ضلعی است که چهار ضلع اصلی دارد و در ساخت تمام بنای این امامزاده از آجر استفاده شده است.

همچنین صندوقی چوبی و قهوه‌ای رنگ با نقوش زیبای کنده‌کاری شده، روی قبر جای دارد، مقبره دو گلدسته مدور آجری داشته که با کاشی‎های زیبایی که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده، مزین شده است.

درب اصلی حرم از چوبی مخصوص و با حکاکی از آیات و کلمات مقدس با خط نسخ ساخته شده است.

در حال حاضر به دلیل قرارگیری این امام زاده در مرکز بازار شهر خرم‎آباد، حریم این بقعه به‎وسیله مغازه‎هایی احاطه شده که برای توسعه گردشگری مذهبی در خرم‎آباد، نیاز به آزادسازی حریم این بنا است.

در اطراف این امام زاده آثار تاریخی مهمی چون قلعه فلک‎الافلاک و گرداب سنگی قرار دارد که زائران علاوه بر زیارت از این بقعه متبرکه می‎توانند از ابنیه تاریخی نیز دیدن کنند.

این امام زاده یکی از شاخص‎ترین امامزاده‎ها در لرستان به شمار می‎آید.

حرم امام زاده زید بن علی (ع) خرم آباد یکی از بقاع شاخص در لرستان است که سال های سال در انحصار مغازه های مختلف و دستفروشان قرار دارد و هیاهو و عطر انواع سبزیجات، گیاهان دارویی، محصولات عطاری، ماهی، مرغ و هرآنچه نیاز یک بازار روز است اجازه نمی دهد زائران شمیم گلاب ناب و عود را در این فضا تجربه کنند.

بدون شک، آرامش در اطراف و حتی درون این حرم چندان دست یافتنی نیست، هیاهوی بازاریان دیوار به دیوار حرم، تبلیغات پرآوازه دستفروشان و البته سیل خریدارانی که در بازار روز اطراف این حرم به سختی از کنار یکدیگر عبور می کنند محیط این بقعه را تا حدود بسیاری از سایر بقاع شاخص متفاوت کرده است.

حرم آنقدر در حصار مغازه ها قرار دارد که نمی توان گلدسته هایش را دید، اصلا گاهی آدم یادش می رود گلدسته ای هم وجود دارد، رد پای دستفروشان و خریداران تا محیط درون حرم هم پیداست، آبخوری ها مملو از زباله های یک بازار روز شهری، فرش های درون بقعه سرشار از ریزه خوراکی های مردم و خریدارانی است که پس از یک خرید طولانی و متنوع، علاوه بر زیارت، برای لحظه ای در این مکان استراحت می کنند.

فضای حیاط حرم این امام زاده که با ۶ واسطه به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد بسیار کوچک است و درون حرم نیز چندان فضایی ندارد، مغازه های متعدد از هر صنفی که اجناس آنها اندک پیاده راه موجود را تسخیر کرده در کنار دستفروشان، حصار را بر فضای بقعه تنگ کرده است به همین دلیل هم اوایل دهه ۹۰ عملیات اجرایی آزادسازی حریم این بقعه از مرکز بازار قدیمی شهر خرم آباد به صورت جدی آغاز شد.

این طرح مصوبه نخستین دوره سفرهای استانی بود که در ابتدا با جدیت مطرح و دنبال شد و تا جایی روی کاغذ پیش رفت که قرار شد با توجه به مجاورت حرم با قلعه فلک الافلاک، این دو جاذبه تاریخی و مذهبی به هم متصل شوند و بسته ای از یک فضای گردشگری را ایجاد کنند اما نه تنها این امر به فراموشی سپرده شد بلکه آزادسازی اولیه حریم نیز حدود ۲ سال است راکد شده و بقعه این امامزاده با سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار زایر )با احتساب مراجعه چند باره برخی مردم در طول سال) همچنان در محاصره دستفروشان ومغازه های متعدد قرار دارد.

چرا طرح آزادسازی متوقف شد؟

چهار خیابان به این بقعه متبرکه محدود می شود وهمه این خیابان ها قدم به قدم مملو از مغازه، دستفروشان و اجناس مغازه هایی است که پیاده روی محدود منطقه را هم تسخیر کرده اند، به گفته مسوولان اوقاف و امور خیریه لرستان سند ۹۰ تا ۱۱۰ باب مغازها اطراف این بقعه به نام شهرداری انتقال یافته و زمین های این املاک وقفی هستند که سالهاست با عنوان سرقفلی در اختیار بازاریان قرار دارد.

گرچه در سال ۹۵ اقدامات اساسی در راستای اجرای این طرح صورت گرفت و حدود ۱۰ مغازه نیز خریداری و تخریب شد اما به مرور زمان اعتراض مغازه داران و کسبه اطراف حرم بالا گرفت و حاضر به فروش نشدند.

البته مشکلات عدیده بیکاری و نبود اشتغال پایدار در استان به ملاحظات برای حق دادن به این افراد منجر شده اما از طرفی مرکز لرستان از یک فرصت گردشگری مذهبی که در مرکز شهر قرار دارد و از بهترین راه دسترسی موازی با قلعه فلک الافلاک برخوردار است ، محروم شده است.

مغازه داران اطراف بقعه می گویند زمین های خود را در دهه ۴۰ با مبالغ قابل توجهی خریداری و مغازه ها را احداث کرده اند که اکنون این واحدهای کوچک عموما سه در چهار متر مربع، تنها سرمایه آنها و محل اشتغال چند نفر دیگر است.

این افراد معتقد هستند مغازه آنها باید به نرخ روز خریداری شود و زمین مناسب برای احداث مغازه جدید در اختیار آنها قرار گیرد .

اما مسوولان اوقاف و امور خیریه نیز می گویند ۱۱۰ مغازه اطراف این بقعه، در مالکیت اوقاف و امور خیریه هستند و زمین آنها سند مالکیت امام زاده را دارد، به این مفهوم که سال های ۵۴ و ۵۵، شهرداری خرم آباد اعیانی زمین ها را در دست گرفته و با دریافت مبلغی در اختیار بازاریان قرار داده و به عنوان مالک، اعیان را به امامزاده واگذار کرده است.

همچنین حق کسب پیشه به کسی تعلق می گیرد که از روز اول تاکنون در این مغازه مشغول به انجام شغلی بوده است بنابراین اوقاف و امور خیریه برای کمک به کسبه و بازاریان حق کسب و کار را برای همه افرادی که در این مغازه مشغول هستند در نظر گرفته است.

این اختلافات و موضوع اصلی بیکار شدن مغازه داران اطراف حرم و شاگردان و مشاغل وابسته به آن موجب شد طرح آزادسازی اطراف حرم به عنوان قطب مذهبی فرهنگی خرم آباد و یک ظرفیت بالقوه برای گردشگری، متوقف بماند و حریم این امامزاده در حالیکه در مرکز شهر قرار گرفته است از صنعت توریسم مذهبی بی نصیب بماند.

انتقال سند عرصه املاک

معاون حقوقی اوقاف و امور خیریه لرستان در این خصوص اظهار داشت: حدود پنج تا ۶ هزار متر مربع سند عرصه املاک در محدوده بقعه امامزاده زید بن علی (ع) خرم آباد با همکاری شهرداری، به نام این اداره کل منتقل شده است.

حجت الاسلام “جواد کلانتر” به ایرنا گفت: آزادسازی اطراف این حرم از مصوبات نخستین دوره سفرهای استانی رییس جمهور است که با صورتجلسه استاندار و مدیران وقت قبلی نهایی شد تا تنها مکان زیارتی و مستعد گردشگری مذهبی در خرم آباد آزادسازی شود.

وی اظهار داشت: در نخستین اقدام، شهرداری سند حدود پنج تا ۶ هزار متر عرصه املاک را به نام امامزاده انتقال داد و پس از آن مقرر شد، آزادسازی این حریم با محوریت اوقاف و امور خیریه و همکاری دستگاه های مختلف پیگیری شود.

وی افزود: اقدامات لازم به صورت مجدانه انجام، حکم تخلیه ۱۲ مغازه با همکاری دستگاه قضایی صادر و حق کسب پیشه نیز پرداخت شد تا فضای بیشتری برای محوطه سازی و توسعه حرم در اختیار قرار گیرد.

وی با بیان اینکه در آن زمان برای هر باب مغازه به طور متوسط از ۴۰ تا ۱۱۰ میلیون تومان پرداخت شده اظهار داشت: یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در این خصوص برای خریداری مغازه ها و اقدامات جانبی هزینه شد اما کسبه تجمعاتی داشتند و همکاری با اجرای این طرح را نپذیرفتند.

حجت الاسلام کلانتر با اشاره به اینکه حکم قطعی تخریب ۱۳ باب مغازه دیگر نیز اخذ شده است ادامه داد: پس از این تجمع و اعتراضات، دستگاه های متولی در این طرح، اداره کل اوقاف را رها کردند و کارکنان این اداره نیز با تهدید و برخوردهای برخی افراد که مدعی اشتغال در این مغازه ها بودند مواجه شدند.

وی با بیان اینکه مسوولیت تامین منابع اعتباری خریداری مغازه ها و اجرای طرح آزادسازی به صورت ۵۰ درصد بین اوقاف و استان تقسیم شده است گفت: چنانچه همراهی دستگاه های متولی در این زمینه ادامه می یافت تاکنون دست کم ۳۰ مغازه خریدار، تخریب و در راستای توسعه محوطه حرم استفاده شده بود.

آزادسازی حریم

معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه لرستان نیز در این خصوص به ایرنا گفت: آزادسازی حریم بقعه امام زاده زید بن علی (ع) چندین سال در دستور کار بود و پیگیری های مستمری صورت گرفت اما در نهایت اعتراض کسبه منجر به توقف این طرح شد.

حجت الاسلام “محمدجواد عباس زاده” افزود: با وجودی که بقعه این امامزاده با دارا بودن ظرفیت گردشگری مذهبی اما همچنان مغفول و در محاصره بازار و دستفروشان است اما چندین مغازه از محل درآمدهای بقعه خریداری و تخریب شده است.

وی با اشاره به اینکه زمین ۱۱۰ مغازه اطراف حرم وقفی است بیان کرد: انتقال سند این زمین ها به نام امام زاده در دهه ۸۰ صورت گرفت اما مستاجران زیر بار نمی روند و ادعا می کنند مغازه را خریداری کرده و یا سرقفلی دارند.

وی این حرم را قطب مذهبی خرم آباد دانست و گفت: اداره کل اوقاف و امور خیریه به تنهایی نه اعتبار و نه پشتوانه ای برای آزادسازی حریم این مکان متبرکه ندارد اما تقاضا می شود دست کم اقدام عاجلی برای جمع آوری دستفروشان دور تا دور این بقعه صورت گیرد.

حجت الاسلام عباس زاده تصریح کرد: وجود دستفروشان دیوار در دیوارهای دورتا دور حرم و اجناس مختلف مغازه ها که پیاده روی محدود را اشتغال کرده بسیار نامطلوب و در نظر زائران غیر بومی یک صحنه نه چندان خوشایند است که انتظار می رود شهرداری با همکاری نیروی انتظامی در خصوص رفع این سد معبر اقدام مستمر و موثر داشته باشند.

وی گفت: حرم امامزاده زید ابن علی (ع) از بقاع شاخص در لرستان است و سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار زائر نفر دارد که با توجه به قرار گرفتن در مرکز شهر ظرفیت بسیار مهمی برای توسعه گردشگری مذهبی خواهد بود.

وی اضافه کرد: در نیمه دهه ۹۰ یک زمین ۱۰۰۰ متری واقع در نزدیکی مغازه های فعلی اطراف حرم شناسایی و برای انتقال کسبه به این مکان پیشنهاد داده شد اما این امر نیز همچنان بی نتیجه مانده است.

غفلت از ظرفیت گردشگری

با توجه به اینکه در فرهنگ اسلامی، حضور در اماکن زیارتی و مقدس همواره از اهداف سفر ایرانیان بوده است، از گذشته نیز مردم ایران از جمله لرستان، مقصد بسیاری از سفرهای خود را در جوار امام زادگان انتخاب می کردند تا در فضای معنوی بقاع متبرکه قرار گیرند.

صاحب نظران صنعت گردشگری بر این باورند که با توجه به موقعیت فرهنگی و مذهبی خاص ایران در میان کشورهای مسلمان منطقه، گردشگری مذهبی ظرفیتی بکر و قابل تامل است اما به نظر می رسد چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

حضور هزاران گردشگر نوروزی در جوار امام زادگان لرستان، هنگام تحویل سال نو بیانگر اعتقاد بالای مردم این دیار به گردشگری مذهبی است به نحوی که سال های نه چندان دور قبل از شیوع کرونا بازدید تا ۲ میلیون زائر نوروزی از بقاع متبرکه استان هم ثبت شده است.

امام زادگان ابراهیم (ع) معروف به «بابای بزرگ» در دلفان، ابوالوفاء (ع) کوهدشت و محمد درب گنبد، زید بن علی (ع)، دو برادران و امامزاده عبدالله خرم آباد از بقاع شاخص در استان و پذیرای تعداد بسیاری از گردشگران مذهبی هستند اما تاحدودی از زیرساخت های لازم برای پذیرش گردشگران مذهبی محروم هستند و آنچنان که باید امکاناتی از قبیل زائر سرا، بازارچه های محلی و جاذبه های ویژه این نوع گردشگری برخوردار نیستند که می توان با رونق و توسعه زیرساخت های رفاهی در جوار این امامزادگان، علاوه بر ایجاد رفاهیات برای زائران، گردشگری مذهبی را نیز به صورت هدفمند و درآمدزا محقق کرد.

به هر حال نباید از ظرفیت گردشگری مذهبی امام زاده زید بن علی (ع) غافل شد، ظرفیتی که در صورت توجه هدفمند، می تواند بخش عمده ای از درآمدهای گردشگری را به خود اختصاص دهد که بدون شک چنانچه حمایت ویژه از سرمایه گذاران بخش گردشگری مذهبی صورت پذیرد موجب شکوفایی هرچه بیشتر فرهنگ و اقتصاد استان نیز خواهد شد.

در این راستا، آگاهی بخشی به مردم در خصوص اماکن زیارتی، فراهم کردن زیرساخت ها از جمله راه دسترسی و امکانات اولیه و تامین امنیت گردشگران نیز از مولفه های مهم برای تحقق گردشگری مذهبی به شمار می رود که همه اینها درگرو گام اول همان آزادسازی اطراف حرم است.

همچنین نباید فراموش کرد خرم آباد علاوه بر بهره گیری از بقاع متبرکه، اماکن مقدس و امام زادگان، در مسیر زائران کربلای معلی قرار دارد لذا باید تمهیداتی برای گردشگران مذهبی در نظر گرفته شود تا این شهر از معبر به مقصد گردشگری تبدیل گردد تا سهم میزبانی استان از زائرانی که سفرهای زمینی از جمله اربعین را به مقصد عراق انتخاب می کنند بیشتر شود.

به هر حال به نظر می رسد اداره کل اوقاف و امور خیریه به تنهایی قادر به تامین منابع مالی و البته مواجهه با اعتراض کسبه اطراف حرم نیست، از طرفی اجرای این طرح باید یک توافق برد – برد برای اجرای این مهم و جلوگیری از ضرر و زیان به کسبه باشد.

در عین حال اکنون که امکان آزادسازی حریم وجود ندارد، لااقل می توان نسبت به جمع آوری و ساماندهی دستفروشان بسیار در این محیط و البته رفع سد معبر کسبه یک اقدام موثر انجام داد و دیوار و آسفالت خیابان تصرف شده در اطراف حرم به ویژه درب ورودی را از آلودگی های محیطی پاکسازی و تنظیف کرد که البته این مهم

نیازمند همراه کسبه، مردم و اقدام مستمر نهادهایی چون شهرداری است. 1401/9/7

منبع : خبرگزاری ایرنا لرستان