کارخانه‌های نوآوری، محل تجمع استارتاپ‌ها
اهمیت نوآوری و نقشی که در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و کارآفرینی ایفا می‌کند، پارک فناوری پردیس را بر آن داشته تا به عنوان مجموعه پیشرو در حوزه‌های فناوری و نوآوری، برنامه‌های ویژه‌ای تعریف کند.
ضرورت ایجاد کارخانه‌های نوآوری، تفاوت آنها با پارک‌ها و مراکز رشد، چگونگی ایجاد کارخانه نوآوری آزادی، برنامه پارک فناوری پردیس برای ایجاد شعب و کارخانه‌های نوآوری و اینکه کارخانه نوآوری قرار است چه نیازهایی از اکوسیستم استارتاپی را مرتفع کند از جمله موضوعاتی است که در گفت‌وگوی اختصاصی با «مهدی صفاری‌نیا» رئیس پارک فناوری پردیس به جزئیات و جوانب آن پرداخته شده است.ایرنا: ضرورت ایجاد کارخانه‌های نوآوری در چیست؟
صفاری نیا: کارخانه‌های نوآوری بازیگران جدید اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی هستند که مفهوم جدیدی را از هم‌افزایی برای فعالان زیست‌بوم نوآوری با خود به همراه می‌آورند. کارخانه‌های نوآوری محل تجمع شرکت‌های نوپا یا همان استارتاپ‌ها هستند و خدمات موردنیاز و مرتبط با آنها نیز به صورت متمرکز در کنار آنها فراهم می شود. قرار است در محیط کارخانه‌ها، نوآوری بجوشد و راهکارهای جدید به رفع مسائل موجود و آینده ارائه شود.
ایرنا: چرا اسم کارخانه برای این مراکز انتخاب شده و چه تفاوتی با پارک‌ها و مراکز رشد دارند و چگونه ایجاد شده‌اند؟
صفاری نیا: این نام از شکل‌گیری «استیشن اف» پاریس در جهان مطرح شد، فرانسوی‌ها فضای قدیمی ایستگاه راه‌آهن پاریس که غیرقابل استفاده بود را با معماری مدرن و جذاب به یک فضای استارتاپی تبدیل کرده‌اند.
«Station F بزرگترین مرکز برای استارتاپ‌ها (Startup Campus) محسوب می‌شود و صدها کارآفرین در حال جابه‌جایی به داخل این ساختمان‌های تازه تاسیس در شهر پاریس فرانسه هستند. ایستگاه اف یا Station F، یک ایستگاه عظیم قطار بوده است که به طور کامل بازسازی شده و حالا مجهز به هزاران میز کار، هزاران اتاق کنفرانس و شرکت‌های VC است. این ساختمان که سالها زمان صرف ساختن آن شده است، به اندازه یک برج ایفل افقی است و از نزدیک هر کسی را جذب می‌کند»
این موضوع به سرعت به تغییر فضاهای قدیمی مثل کارخانه‌هایی که با بزرگ شدن شهرها، در درون شهرها قرار گرفته و تعطیل و متروکه شده‌اند به فضاهای استارتاپی و نوآوری در سایر کشورها منجر شد و اکنون شما می‌توانید در بسیاری از شهرهای بزرگ مثل برلین و لیسبون نمونه آنها را مشاهده کنید.
البته نام آنها لزوما کارخانه نیست و از اسامی متنوعی ازجمله کارخانه هم استفاده می‌کنند. این فضاها مختص مجموعه‌های نوپاست و عمدتا نقش مربیگری و توانمندسازی را بخش خصوصی انجام می‌دهد و به صورت عملی شرکت‌های بزرگ حتی فناور در کارخانه‌ها حضور ندارند و تنها می‌توانند دفتری برای ارتباط با استارتاپ‌ها داشته باشند و یا نهایت مرکز نوآوری خود را آنجا مستقر کنند.
به نوعی مدل جدیدی از پارک‌ها و مراکز رشد فناوری در درون شهرها هستند تا بتوانند فضاهای متروکه را بازآفرینی کرده و برای نیازهای روز کشور، به خدمت گرفته شوند.
ایرنا: داستان کارخانه نوآوری آزادی از کجا شروع شد؟
صفاری نیا: پارک فناوری پردیس از ابتدای تاسیس تاکنون همواره در پی تکمیل زنجیره ایده تا بازار بوده و سعی داشته طیف کاملی از بازیگران اقتصاد دانش‌بنیان؛ از افراد، تیم‌های استارتاپی، شرکت‌های نوپا تا شرکت‌های فناور توانمند در حوزه‌های Hi-tech را مورد حمایت خود قرار داده و در راستای تقویت و توسعه تکنولوژی و همچنین بازار کمک کند.
لذا با توجه به تقاضای مجموعه‌های مختلف برای ایجاد شعب خود در تهران و خلاءهایی که در این خصوص برای اکوسیستم استارتاپی در محل خود پارک وجود داشت، تصمیم گرفته شد که حمایت از استارتاپ‌ها و شتابدهنده‌های کسب‌وکار و شتابدهنده‌های نوآوری را به دلیل ملاحظاتی که دارند، در محل فضاهای متمرکزی در شهر تهران و با عنوان شعب پارک انجام دهد. از جمله نیازهای این حوزه، نزدیکی به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی است که با نزدیکی این نقاط تجمع به شبکه دانشگاهی، می‌توان آن را مرتفع کرد.
مطالعات مکان‌یابی و مقدماتی ایجاد کارخانه نوآوری آزادی هم با مشارکت پارک پردیس با یکی از شرکت‌های عضو پارک به نام هم آوا از سه سال پیش شروع شد و مجموعه‌ای که امسال به صورت رسمی فعال شده، حاصل تلاش و همکاری دولت و بخش خصوصی است که در آینده بسیار نزدیک به صورت کامل به ثمر خواهد نشست.
ایرنا: مراکز اصلی که هم اکنون در کارخانه نوآوری آزادی حضور دارند، شامل چه بخش‌هایی است؟
صفاری نیا: ما در کارخانه نوآوری آزادی 8 بازیگر اصلی داریم که شامل شرکت «هم آوا» که محصول شتاب دهنده‌های شزان، آواتک و آواگیم است و دارای یک فضا کار اشتراکی به نام زاویه است و در حوزه‌های عمدتا فناوری اطلاعات و ارتباطات فعال هستند.
ضمن اینکه شتابدهنده کارا در حوزه سلامت الکترونیک فعال است و شتابدهنده فارمد در حوزه فناوری‌های دارورسانی، مرکز نوآوری سرآمد در حوزه فناوری‌های مالی و بیمه‌ای، مرکز نوآوری دیجی‌کالا در حوزه فناوری هوش مصنوعی و لجستیک، مرکز نوآوری علی بابا در حوزه نوآوری‌های گردشگری، مرکز نوآوری دیبا در حوزه نوآوری‌های معماری و شهری و مرکز نوآوری تولید محتوا نیز در حوزه نوآوری‌های محتوا فعال خواهند شد.
ایرنا: آیا امکان توسعه مدل کارخانه‌های نوآوری در سایر نقاط نیز وجود دارد؟
صفاری نیا: عملاً کارخانه نوآوری آزادی نمونه و الگویی را برای ایجاد کارخانه‌های نوآوری برای کشور ارائه داده است. ما بازدیدهای زیادی را از مراکز مختلف در کشور از کارخانه میزبانی کرده‌ایم. هم اکنون بسیاری از استان‌ها از این الگو برای فعال کردن کارخانه‌های نوآوری استفاده کرده‌اند و به نظر می‌رسد سال آینده ما شاهد تعدادی کارخانه نوآوری در شهرهای بزرگ کشور باشیم.
اکنون نیز در کنار برخی دانشگاه‌ها نمونه‌های مشابهی در ابعاد کوچک راه‌اندازی شده است. هدف ما تولیت کارخانه‌های نوآوری در کشور نیست و تنها ما تلاش می‌کنیم نمونه و الگوی موفقی را ایجاد کنیم که بتواند در سایر نقاط تکرار شود. فقط باید توجه داشت که کارخانه‌های نوآوری یک مراکز تحقیقاتی و فناوری دولتی نیستند و نقش شرکت‌های نوپا و مراکز نوآوری شرکت‌های خصوصی در آنها پررنگ است.
ایرنا: برنامه پارک فناوری پردیس برای ایجاد شعب و کارخانه‌های نوآوری چیست؟
صفاری نیا: ایجاد شعب پارک، یک تصمیم داخلی خود پارک بوده و برحسب نیاز شکل گرفته است. البته پشتوانه قانونی نیز وجود دارد و آیین‌نامه‌ای تحت همین نام در سال 1390 به تصویب هیأت امنای پارک رسیده است. متقاضی اول شعبه پارک، دانشگاه صنعتی شریف بود که به نتیجه نرسید و ما موضوع شعب را از اولویت خود چند سالی خارج کردیم تا به یک مدل مناسب برسیم.
با تصویب برنامه شبکه نوآوری تهران در هیأت امنای پارک در امسال، برنامه ایجاد شعب پارک اصلاح شد و ما در قالب شعب پارک عمدتا به شرکت‌های نوپا و استارتاپی می‌پردازیم. در ایجاد شعب، تلاش بر این است که محوریت موضوع بر عهده بخش خصوصی حائز صلاحیت قرار گیرد و از تعریف نقش‌های تخصصی کسب‌وکار برای دولت پرهیز شود؛ چرا که معتقدیم عرصه نوآوری و کسب‌وکارهای مبتنی بر آن، باید توسط متولیان خود اداره و مدیریت شود و نقش دولت می‌بایست تسهیل‌گری، حمایتی و نظارتی باشد.
دراین شرایط، پارک از هرگونه تلاشی برای تسری مزایا و حمایت‌ها به این اکوسیستم فروگذار نخواهد کرد. اکنون ما دو شعبه مصوب داریم که شامل کارخانه نوآوری آزادی و کارخانه نوآوری «هایوی» در میدان نوبنیاد است که مدل این کارخانه کمی متفاوت از کارخانه آزادی است و به تیم‌ها اهمیت بیشتری داده شده است. کارخانه نوآوری هایوی نیز با همکاری مجموعه تیوان راه‌اندازی آزمایشی شده و سال آینده به بهره‌برداری کامل می‌رسد.
ایرنا: نقش شعب پارک را در تقویت اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری چگونه و به چه میزان موثر می‌دانید؟
صفاری نیا: مسلماً با ایجاد و توسعه شعب که کانون‌های تمرکز و حضور صاحبان ایده و استارتاپ‌ها و سایر بازیگران این عرصه هستند، نقش و مسئولیت پارک در این زیست‌بوم هم پر رنگ‌تر شده و این زنجیره کامل‌تر خواهد شد. چرا که پارک صاحب یک شبکه وسیع‌تر از بازیگران عرصه اقتصاد دانش‌بنیان خواهد شد و نقش تأثیرگذاری در این میان خواهد داشت.
ما تلاش داریم که با ایجاد ناحیه نوآوری پردیس، این زنجیره را هر چه بیشتر کامل کنیم و تأثیرات مثبت این ناحیه را در توسعه اقتصادی کشور شاهد باشیم. ما در کارخانه‌های نوآوری تحت پوشش، تمامی فرآیندهای شتابدهی را توسط شتابدهنده‌های نوآوری حوزه‌های مختلف و مراکز شکل‌گیری خواهیم داشت و درصدد ایجاد محیطی پویا و کارآمد هستیم.
هدف ما در نهایت تبدیل شدن ایران به قطب نوآوری و استارتاپ‌ها در منطقه است و فضاهایی همچون کارخانه‌های نوآوری که امکانات و بازیگران استارتاپی را از پراکنده‌کاری خارج و متمرکز و باعث رونق و نشاط و انگیزه جوانان برای ورود به عرصه کارآفرینی می‌شوند. به نظر ما اکوسیستم کارآفرینی ایران محل مناسبی برای فعالیت کارآفرینان و نخبگان کشورهای اطراف نیز می‌تواند باشد و ما در پارک فناوری پردیس آمادگی داریم به اینگونه افراد نیز امکانات بدهیم.
ایرنا: کارخانه نوآوری چه نیازهایی از اکوسیستم استارتاپی را مرتفع خواهد کرد؟
صفاری نیا: فضای کاری مناسب، خدمات حرفه‌های کسب‌وکار، زیرساخت‌های فنی مطمئن، راهنمایی و مربیان مجرب، نیروی انسانی موردنیاز و تداوم هم‌افزایی و یادگیری پس از دوره شتابدهی در یک مکان جغرافیایی متمرکز، کارکرد اصلی کارخانه‌های نوآوری است.
به غیر از خدمات تخصصی و آموزشی و حضور سرمایه‌گذاران، فرشتگان کسب‌وکار و مربیان، ایجاد رستوران، کافه، فضاهای استراحت و سرگرمی، امکانات زیرساختی، امکان شبکه‌سازی و مجاورت با سرمایه‌گذاران، فرشتگان کسب‌وکار، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، فرصت‌های تبلیغاتی و برندینگ و خدمات رفاهی و بیمه‌ای از جمله این موارد است. دسترسی مناسب به محل کارخانه‌ها از جمله در آزادی و هایوی نیز از جمله نیازهای مهمی است که در کارخانه نوآوری وجود دارد.
ایرنا: چه حمایت‌ها و مزایایی را برای استارتاپ‌های مستقر در شعب پارک در نظر گرفته‌اید؟
صفاری نیا: با توجه به سیاست‌گذاری‌های انجام گرفته، درصدد تسری پاره‌ای از مزایای قانونی پارک به شعب نیز هستیم که پس از پیگیری و تحقق، اطلاع‌رسانی خواهد شد. البته تمرکز مزایا صرفاً برای شرکت‌های نوپا و نهایت مجموعه‌های توانمندساز آنها همچون شتاب دهنده‌ها خواهد بود.
ایرنا: پیش‌نیازهای راه‌اندازی مراکز نوآوری مشابه برای اینکه به عنوان شعبه‌های پارک فناوری پردیس فعالیت کنند، چیست؟
صفاری نیا: وجود یک متقاضی بخش خصوصی با برنامه کاری (BP) قوی و حساب شده، از پیش‌نیازهای اصلی این موضوع است. تأمین فضای کاری با حداقل متراژ 3 هزار مترمربع به مدت حداقل 5 سال و امکانات و زیرساخت‌های مناسب و همچنین دسترسی به شبکه حمل‌ونقل عمومی نیز از دیگر موارد مهم در تحقق این قضیه است.
ایرنا: با توجه به رویکرد کنونی معاونت علمی و شرایط کشور، آینده اکوسیستم استارتاپی را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
صفاری نیا: در سال‌های اخیر، شاهد حمایت‌های گسترده و همه جانبه معاونت علمی و فناوری از شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین بازیگران عرصه نوآوری کشور از قبیل شتاب دهنده‌ها و استارتاپ‌ها بوده‌ایم و به طور حتم تداوم این رویکرد و حتی تقویت آن، می‌تواند تأثیر بسزایی در تغییر مسیر از اقتصاد نفتی به سوی اقتصاد دانش‌بنیان داشته باشد.
کما اینکه عملکرد فعلی شرکت‌های دانش‌بنیان کشور نیز مؤید آغاز تغییر این سمت‌وسو است. ان شاءالله با این رویکرد، حضور و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های ایرانی را در خارج از کشور شاهد باشیم و آنها جایگاه مناسبی در توسعه اقتصادی کشور داشته باشند.
ما در چند سال اخیر با حمایت همه جانبه دکتر «سورنا ستاری» معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری توانسته‌ایم دو بازیگر جدید را به اکوسیستم کارآفرینی کشور اضافه کنیم که اولی شتاب دهنده‌های نوآوری بودند و هم اکنون به حدود 30 شتاب دهنده افزایش یافته، ضمن اینکه آنها تا سه سال آینده متعهد به سرمایه‌گذاری 210 میلیارد تومان با خروجی 950 استارتاپ هستند و کارخانه‌های نوآوری فضای کاری مناسبی برای شتابدهنده‌ها و مراکز شکل‌گیری مهیا می‌کنند.
ایرنا: چه توصیه‌ای برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه به عنوان بدنه اصلی جویای کار جامعه دارید؟
صفاری نیا: معتقدم تفکر کارآفرینی باید در اذهان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان نهادینه شود و خودباوری و اتکا به دانش و مهارت‌های نرم (soft skills) خود به جایی برسد که نیاز به اشتغال‌زایی توسط دولت به عنوان یک دغدغه بزرگ و غیرقابل حل، کم‌رنگ شود.
یک دانشجوی کارآفرین می‌تواند هم کسب و کاری برای خود راه‌اندازی کند و هم باعث اشتغال شمار زیادی از جوانان و بدنه جویای کار در جامعه شود. مثال این موضوع را در کسب‌وکارهای جدید راه افتاده در کشور در چند سال اخیر شاهد هستیم که می‌تواند با تلاش و کوشش تکرار شود و البته بسیار نیز جای کار دارد و فرصت‌های بدیعی وجود دارد که باید توسط این بدنه کشف شود.
به گزارش ایرنا، پارک فناوری پردیس به عنوان مهمترین و بزرگترین پارک فناوری کشور، با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در سال 1384 در زیرمجموعه نهاد ریاست‌جمهوری و با همکاری تعدادی از دانشگاه‌ها و مراکز مهم علمی- پژوهشی کشور در جهت تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه و ایجاد بستر مناسب برای رشد فناوری و توسعه بازار شرکت‌های دانش بنیان تاسیس شده و هم اکنون به‌عنوان یکی از سازمان‌های زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری فعالیت می‌کند. 99/10/3
