مگا پروژه‌ای افتتاح‌ نشدنی 

البته این تعریف در صنایع مختلف ممکن است متفاوت باشد، اما به صورت عمومی، این تعریف معیاری است که برای اکثر صنایع کاربرد دارد. از دیگر مشخصات این پروژه ها می توان به پیچیدگی آنها اشاره کرد که در تعریف پیچیدگی موارد زیادی مثل مدت زمان پروژه، پیچیدگی فنی و تکنولوژیکی، تعدد ذی نفعان و از همه مهمتر چند تخصصی بودن آنها اشاره کرد.

مگاپروژه ها را می توان در عرصه های مختلف تعریف نمود:

پل ها، تونل ها، بزرگراه ها، خطوط ریلی، فرودگاه ها، بنادر، نیروگاه ها، سد، فاضلاب، مناطق ویژه اقتصادی، استخراج  و بهره برداری میادین نفت و گاز، ساختمان های عومی، سیستم های فنآوری اطلاعات، پروژه های فضایی، تسلیحات نظامی، تأسیسات هیدروالکتریکی، نیروگاه های هسته ای و سیستم های زیرساخت حمل و نقل عمومی مانند مترو….

واژه مگا در برخی موارد به وظایفی شامل تهیه، برنامه ریزی و کنترل پروژه در سطح مگا نیز اشاره دارد. ریسک ها  قابل توجه، محتوایی و بنیادین می باشد، افزایش هزینه ها تا سقف ۵۰% معمولی است. افزایش سقف هزینه تا ۱۰۰% چیز غیرطبیعی نیست. از منظر دیگر اگر یک سازمان حقوقی بعبارتی یک پیمانکار به تنهایی نتواند کل اجزای پروژه را مدیریت و اجرا نماید به آن مگاپروژه گفته می شود.

راه‌آهن  خرم‌آبادـ دورود-اندیمشک

محل اجرای پروژه
مسیر را ه آهن حد فاصل دورود تا خرم آباد  به طول 114 کیلومتر می باشد که
طرح موجود بخشی از طرح راه آهن دورود- خرم آباد – اندیمشک است.

ارکان پروژه
نام کارفرما: شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور
نام پیمانکار:  قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء- موسسه امید پارس /عمران/ جواد الائمه
مشاور کارفرما: شرکت پارس
مشاور همکار پیمانکار: شرکت مهندسین مشاور مترا

اهداف طرح
اتصال راه اهن دورود به خرم آباد در راستای اتصال به خطوط ریلی جنوب کشور

شرح مختصر کار

شرح خدمات مهندسین مشاور مترا
طراحی و نظارت بر اجرای  مسیر پروژه به طول 114 کیلومتر
طراحی و نظارت بر اجرای  28 عدد پل برزگ و 31 عدد تقاطع
طراحی و نظارت بر اجرای 14 عدد تونل به طول 19 کیلومتر

ویژگی های پروژه

بزرگترین تونل راه آهن کشور واقع  در کیلومتر 490+50  مسیر به طول 5 کیلومتر
بلند ترین دهانه پل راه آهن جمهوری اسلامی ایران به دهانه 110متر

اواخر سال ۸۹ مجوز کمیسیون ماده ۳۲ پروژه‌های ریلی لرستان اخذ و کلنگ احداث خط ریلی خرم‌آباد- دورود در سال ۹۰ بر زمین زده شد.
با توجه به نبود اعتبارسرانجام عملیات اجرایی این پروژه در سال ۹۴ آغاز و بنا بود مرکز لرستان را به راه‌آهن جنوب وصل کند، وصالی که هنوز میسر نشده است.

اگر چه طی این مدت بارها دولتهای مختلف  دربازدید از روند اجرایی  این خط ریلی وعده‌های امیدبخش سر می‌دادند، اما هر بار به بهانه‌های نبود اعتبار و نداشتن نقشه راه، ترمز این قطارامید کشیده می‌شد و وصال راه آهن خرم آباد  به راه‌آهن جنوب در همان  نقطه آغازین  مسکوت می ماند .
ماجرایی که از همان  ابتدا  با کلنگ زنی های  بدون پشتوانه روی ریل بی‌اعتباری حرکت کرد و بارها و بارها  به حالت تعطیلی در آمد .
قطار وعده‌ها روی ریل بی‌اعتباری/وعده تنها سوخت این قطار

خط ریلی خرم آباد  از همان ابتدا روی ریل بی‌اعتباری قرار گرفت و پس از گذشت ۱۱ سال از اخذ مجوز  و عملیات اجرایی، این پروژه هنوز به سامان نرسیده است و همچنان قطار وعده‌ها برای تکمیل این پروژه ردیف شده است.پروژه‌ای که «وعده» تنها سوخت‌ قطارش شده است.وعده هایی که هنوز برای لرستان راه‌آهن نشده است .

خرم‌آباد مرکز استانی که به خط آهن متصل نیست

استاندار لرستان با اشاره به اینکه خرم آباد تنها مرکز استانی است که به خط آهن متصل نیست، افزود: این پروژه از محل سهام فولاد شروع شد و پیشرفتهای خیلی خوبی داشت  اما  متأسفانه  در سال 98 بخشی از سهام فولاد جابجا شد و به جای این پروژه به جای دیگری رفت.
سید موسی خادمی گفت : اگر این اعتبار برگردد عدد خیلی خوبی است چرا که نقد بوده و از سازمان مدیریت و برنامه ریزی انتظار داریم که برگردد که اگر تخصیص به این پروژه به صورت ۱۰۰ درصدی و نقدی صورت گیرد می‌توانیم تملک اراضی را نیز داشته باشیم.
استاندار لرستان پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد را  یکی از پروژه‌های کلیدی استان  عنوان کرد و گفت:منبع اصلی تامین اعتبار این طرح از محل سهام فولاد بوده که عدد محدودی است و بخش عمده آن در پروژه مصرف شد. مبلغ کمی نیز با یک مصوبه دولت جابجا شد بنابراین از همان ابتدا به دنبال پیدا کردن منابع جدید برای آن بودیم.
خادمی گفت: مجموعه شرکت زیرساخت از محل اوراقی که در اختیارشان بوده  و  ۷۰۰ میلیارد تومان است ، تنها ۱۲۰ میلیارد تومان به پروژه خرم‌آباد- دورود اختصاص دادند .
وی گفت: برای ادامه ساخت این خط آهن دنبال منابع جدید مالی از جمله سرمایه گذاری بانک‌ها و ماده ۵۶ هستیم.
خادمی بیان کرد: در بخش پیوست بودجه هم اعتبار پروژه افزایش یافته است، این اعتبار معمولاً برای کارهای تملک اراضی بیشتر استفاده می‌شود.اعتبار این بخش برای امسال  ۴۵ میلیارد افزایش یافته است.
استاندار لرستان می‌گوید: یکی از دلایل رکود این پروژه ریلی این بود که پولی که از محل سهام فولاد برای آن در نظر گرفته می‌شد دیگر تمام شد و در پیوست قانونی ردیف اعتباری نداشت! وزارت راه به ما قول داده که عدد خوبی برای پروژه ریلی لرستان در نظر بگیرد، البته این پروژه، یک پروژه یک‌ساله و دوساله نیست و نزدیک دو تا سه هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد!

خادمی با تاکید بر اینکه راه آهن از محل مطالبات تهاتری فولاد در حال اجرا است، گفت: مطالبات تهاتری امسال نزدیک ۳۸۰ میلیارد بوده که از این میزان ۳۰۰ میلیارد جذب شده است و ۸۰ میلیارد دیگر امسال جذب می شود.
ریل‌های انتظار

معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاههای کشور هم  در دیماه سال 98 با اشاره به فعالیت  دوباره راه‌آهن دورود -خرم‌آباد  گفته بود.
وقفه  ایجاده در پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد هرگز به‌منزله مسکوت شدن این پروژه و خارج شدن آن از برنامه این وزارتخانه نیست.

عباس خطیبی  گفته:  این خط ریلی  در سال ۹۲ به‌صورت ترک تشریفات به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) واگذار و برای تامین منابع اعتباری این پروژه قرار شد ۳۸۰ میلیارد تومان از محل فروش سهام فولاد خوزستان به قرارگاه داده شود که ۳۰۰ میلیارد تومان آن اختصاص یافت و به پروژه تزریق شد که بر اساس آن باید کار زیرسازی و ساخت ایستگاهها در دستور کار قرار می‌گرفت.

وی با تاکید بر قرار گرفتن این خط ‌آهن در منطقه صعب‌العبور بیان  کرد: این محور با توجه به کوهستانی بودن منطقه، دارای 17 دستگاه تونل به طول 32 کیلومتر  و 20 دستگاه پل بزرگ به طول 3 هزار متر است.
معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاهها گفته :  برای  احداث این پروژه به قیمت روز حدود هزار میلیارد تومان هزینه شده است که تلاش می‌شود از سایر ظرفیتهای قانونی بودجه برای تامین منابع و پیشبرد کارو به ثمر رساندن این مسیر ریلی اقدام لازم از سوی شرکت ساخت وتوسعه  انجام گیرد.
خطیبی یکی از چالش‌های فرا روی این پروژه را  بحث تملک اراضی بیان کرده  و گفته : علی‌رغم اینکه کار ارزیابی تملک‌ها بسیار سخت بود اما از ۱۱۴ کیلومتر آن ۸۰ کیلومتر آزاد شد.
معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاههای کشور با اشاره به پیشرفت قابل قبول این  پروژه  گفته : مشکل از آنجا شروع شد که بر اثر تهاتر صورت گرفته سهام فولاد به تامین اجتماعی جهت تسویه بدهی اختصاص یافت  و این امر سبب شد وزارت راه و شهرسازی نتواند مابقی تعهد خود را به قرارگاه پرداخت کند و این مشکل در چرخه مالی موجب شد تا قرارگاه به طلب ۳۰ میلیارد تومانی خود دست پیدا نکند و پروژه به حالت تعطیل در آید..
خطیبی ادامه داد: با رایزنی‌ها ی متعدد با سازمان برنامه‌وبودجه قرار شد این پروژه به‌صورت طرح انتفاعی دیده و نسبت به پرداخت طلب ۳۰ میلیاردی قرارگاه از سوی سازمان برنامه ‌و بودجه اقدام شود
معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاههای کشور تصریح کرد: از سازمان برنامه‌وبودجه ابلاغ ۷۵ درصد باقی‌مانده تخصیص را مطالبه کرده‌ایم که قرار است از محل استاد خزانه و اوراق مشارکت نسبت به تخصیص تعهدات باقی‌مانده اقدام که در صورت تحقق مشکلات مالی پروژه مرتفع می‌شود.

وی  گفت: از سازمان برنامه‌وبودجه ابلاغ ۷۵ درصد باقی‌مانده تخصیص را مطالبه کرده‌ایم که قرار است از محل استاد خزانه و اوراق مشارکت نسبت به تخصیص تعهدات باقی‌مانده اقدام که در صورت تحقق مشکلات مالی پروژه مرتفع می‌شود.
خطیبی با اشاره به اهمیت پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد، گفت: هدف وزارت راه به ثمر نشاندن این پروژه حیاتی و زیر بنایی است و کارهای عظیمی از جمله حفاری بیش از ۷ کیلومتر تونل و  پل در این پروژه به ثمر نشسته و قطعاً به حال خود رها نخواهد شد..

راه آهن دورود ـ خرم‌آباد، یک ابرپروژه

مدیرکل ساخت و توسعه راه آهن منطقه یک کشور گفته :راه آهن دورود ـ خرم‌آباد، یکی از پیچیده‌ترین طرحهای کشور و یک ابرپروژه است و با اینکه فقط ۱۱۴ کیلومتر طول دارد اما یک دانشکده فنی است.
شاهین اسد فامیان در پاسخ به سؤالی مبنی‌بر اینکه بنا بود این طرح در شهریور ۹۸ به بهره‌برداری برسد ولی تاکنون عملی نشده، افزود: با توجه به بزرگی و اندازه این محور، نمی‌توان افق زمانی مشخصی را به صورت دقیق برای اجرایی شدن آن مشخص کرد.
مدیرکل ساخت و توسعه راه آهن منطقه یک کشومی گوید :افق طرح وقتی روشن می‌شود که پیشرفت فیزیکی آن به ۸۰ درصد برسد در آن صورت می‌توان برآورد کرد با چه میزان اعتبار، طرح راه‌اندازی می‌شود که معمولاً این برآورد در سالهای یایانی انجام می‌شود.

طویل‌ترین تونل یکپارچه خاورمیانه درخط ریلی دورود ـ خرم‌آباد

شاهین اسد فامیان  گفته : تونل خرم‌آباد ـ دورود با طول چهار هزار و ۸۰۰ متر، طویل‌ترین تونل یکپارچه در خاورمیانه است.
وی افزود: از سهام فولاد خوزستان، ۳۸ میلیارد برای این طرح در نظر گرفته شد و با این اعتبار، چند سال پروژه فعال بود اما پیشرفت کاری یروژه به علت مشکلات مالی ادامه پیدا نکرد تا اینکه در سال ۹۷ حدود ۳۰۰ میلیارد اعتبار از سهام فولاد خوزستان جذب شد ولی در همان سال این سهام بسته شد و بقیه اعتبار به ما نرسید.
فامیان بیان کرد: دومین مشکل ما در این پروژه ه  علاوه بر پیچیدگی طرح، مطالعات کاملی در رابطه با آن صورت نگرفته و وقتی پیمانکار وارد کار می‌شود، ممکن است به علت وجود یک کوه در مسیر، مجبور شود مسیر پروژه را جابه‌جا کند که اینکار ممکن است باعث طولانی‌تر شدن تونل‌ها و به تبع، بالا رفتن رقم قرارداد شود.

وی گفت: پیش بینی ما برای این محور، ۱۵ یا ۱۶ کیلومتر تونل بود اما   حدود ۳۲ کیلومتر تونل داریم که برای این موضوع، یک لایحه ضرر و زیان با مبلغ ۲۷۰ میلیارد تومان نوشته‌ و برای سازمان برنامه و بودجه فرستاده‌ایم و در حال پیگیری هستیم تا ضرر زیان آن را دریافت کنیم.

فامیان با بیان اینکه باید تلاش کنیم که تخصیص به موقع بگیریم افزود: این تخصیص باید در اوایل سال باشد و مسئولان ارشد استان  هم پیگیر باشند که صددرصد تخصیص را بگیرند و به دنبال دریافت اوراق مشارکت و جذب سرمایه گذار نیز باشند تا بتوانند پروژه را به سرانجام برسانند.
وی بیان کرد: اگر اعتبار کامل را در فصل کاری مناسب در اختیار ما قرار دهند، در فشرده‌ترین حالت، بین سه تا سه و نیم سال دیگر می‌توانیم این پروژه را تحویل دهیم.
حاجی زمانی مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیاء در بازدیدی که بهمن‌ماه سال ۹۸ از روند اجرایی پروژه داشته ،گفته: در صورت تامین اعتبار این پروژه می‌تواند ظرف یک و نیم سال آینده به نتیجه برسد و کار روسازی آن اجرایی شود و درنهایت تا  دو نیم سال آینده به بهره‌برداری می رسد.