غار پاسنگر

مطالعه ابزار پناهگاه پاسنگر به لحاظ شناخت تحول تکنولوژی در دو برهه از تاریخ زندگی بشر در زاگرس بسیار مهم و ارزشمند است. به علاوه این مطالعات نشان داده که سازندگان میکرولیت‎ها در این زمان یک نوع تکنولوژی تازه را با مهارت و استادی تمام آغاز کرده‎اند که بعدها به تیغه‎های کوچک و بسیار ماهرانه در دوره تولید غذا منجر شده است.

بنابراین، مطالعه ابزار این پناهگاه، علاوه بر وجوه ارزشمند فوق از نظر شناخت تکنیک ساخت ابزار و اثبات پیوند زیستی در پایان دوره زارزی (پایان دوره شکار و گردآوری که احتمالا با ذخیره موادغذایی مخصوصا دانه‎های خوراکی نیز همراه بوده است) و مراحل تکاملی این ابزار در دوره بعدی که تولید غذا نامیده می‎شود بسیار ثمربخش و سودمند بوده است.

در نتیجه با درنگی اندیشمندانه می‎توان فهمید که غار پاسنگر احتمالا در آستانۀ تکمیل چرخه طبیعی داشت، کاشت و برداشت، متروک شده است.

بهره‎گیری مطلوب از پیشینه تجربی ارزشمند و اتکا به چنین فرهنگی غنی و ریشه‎دار است که مردمان زاگرس را قادر می‎سازد تا در فاصله زمانی 12 تا 13 هزار سال پیش به استفاده از دانه‎های خوراکی روی آورند و در حدود 11 هزار سال پیش بر اهلی‌کردن حیوانات دست یافتند.

نتیجه مطالعات نشان می‎دهد که ساکنان زاگرس میانی یعنی لرستان در هزاره نهم پیش از میلاد علاوه بر دارا بودن معیشتی مبتنی بر کشاورزی و دامداری با هنر معماری نیز آشنایی داشته‎اند و با بریدن و خشت‌کردن رسوبات طبیعی خانه‎هایی تک اطاقی با ابعاد 2*2.5 متر ساخته‎اند. این ساخت و سازها خود هسته تشکیل نخستین روستاها در کوهپایه‎ها به شمار می‎رود.

کشف فلز (مس) توسط مردمان زاگرس میانی در هزاره هفتم پیش از میلاد افق تازه‎ای به روی مردمان این قسمت از ایران گشوده است و از این زمان به بعد است که فرهنگ رو به تکامل این مردمان سرعت و شتاب لازم را می‎یابد و در هزاره چهارم قبل از میلاد با ورود به مرحله‎ای جدید به اوج می‎رسد.

در آستانه عصر فلز قبایل ساکن زاگرس مرکزی نیز پا به پای مردمان هم نژاد خود که از کوه‎ها فرود آمده‎اند و دشت‎های حاصلخیز سوزیانا یا جلگه‎های غنی بین‎النهرین را از طریق چمچال دامنه‎های غربی زاگرس اشغال کرده بودند به قدرت و اعتبار شایان توجهی دست می‎یابند.

رابطه مردمان زاگرس میانی که کاسی یا کوسی نامیده شده‎اند با مردمان ساکن کانون‎های مترقی دنیای آن زمان مخصوصا ایلام و سومر رابطه‎ای بسیار تعیین کننده و تنگاتنگ بوده است. پیوند ریشه‎دار فرهنگی سیاسی، اقتصادی کاسیان با مردمان ساکن ایلام علاوه بر خویشاوندی و قرابت نژادی، بر یک همبستگی سیاسی و نوعی وحدت ملی-مذهبی نیز استوار بوده است.

ضرورت حفظ این هویت تاریخی مشترک سبب شده که کوسیان گاه در ستیزهای سرنوشت ساز نیروهایی جنگنده و پرتوان در اختیار ایلامیان بگذارند. پاره‎ای متون تصریح کرده‎اند که کاسیان برای دفاع از تمامیت ارضی، استقلال سیاسی و هویت ملی-مذهبی کشور کوهستان (ایلام) که خود تابع آن بوده‎اند، گاه نیرویی در حدود 13 هزار تیرانداز کماندار به یاری جنگاوران ایلام گسیل داشته‎اند.

این چنین حضوری نیرومند دوش به دوش دیگر جنگاورانی که از حیثیت ملتی بزرگ و مقدسات و مرزهای سرزمینی غنی دفاع کرده‎اند، نه آغاز مجاهدات سرسختانه مردمان زاگرس در تحقق این اهداف متعالی بوده است و نه، پایان آن، بلکه گوشه‎ای از همراهی‎های زلال و صمیمانه و کوشش‎های بی دریغ آنان در کنار دیگر مردمان ایران بوده و هست تا همواره اقتداری تحسین انگیز و غرورآفرین و استقلالی جاودان را بخصوص در دوره‎های تاریک تاریخ این سرزمین به ارمغان آورد.