مرکز رشد
مرکز رشد شکاف میان دانشگاه و صنعت را در پروژه رونق اقتصادی از بین می برد. فی الواقع مرکز رشد برای اجرایی شدن ایده‌هاو خلاقیت های دانشجویان در دانشگاه و تبدیل آن به یک کسب و کار سودآور و اشتغال‌زا کمک می‌کند. بنابراین می‌توان اهداف راه‌اندازی مرکز رشد را به طور واضح برشمرد. مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی مر کز رشد به شرح زیر است:
- بازدهی نیروی کار را افزایش خواهد داد
- به‌علاوه نرخ رشد اقتصادی رو به افزایش می‌رود
- با ایجاد زمینه کارآفرینی از نوآوری و خلاقیت حمایت می‌کند
- یک فرصت عالی برای راه‌اندازی صنایع فنی و تخصصی پیشرفته ایجاد می‌کند
- برای اجرای ایده‌های کسب و کار فرصت‌های بیشتری را ایجاد می‌نماید
- به ورود فناوری‌های جدید، انتقال فناوری و رشد واحدهای فناوری بسیار کمک خواهد کرد
- با هدف توسعه همکاری میان بخش‌های تحقیقاتی دانشگاهی و محیط کسب و کار زمینه های لازم را به وجود می‌آورد.
- با ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر به ویژه برای جویندگان کار فارغ التحصیل دانشگاهی، نرخ بیکاری را کاهش می‌دهد
- برای تجاری‌سازی اختراعات، اکتشافات، دستاوردهای پژوهشی و محصولات و خدمات فناورانه فرصت‌های بیشتری را ایجاد می‌کند
یک فریلنسر برای راه‌اندازی یک کسب و کار نوپا تنها می‌تواند بین 3 تا 5 سال در مرکز رشد مستقر باشد و از خدمات آن استفاده کند. پس از آن باید توانایی‌های لازم برای ادامه‌ی فعالیتی موثر و سودآور را در محیط خارج از این مراکز را نیز به دست آورند.مرکز رشد از ایجاد و توسعه کسب وکارهایی که اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فناوری دارند و در قالب واحدهای نوپای فعال تشکیل شده‌اند، حمایت و پشتیبانی می‌کند.
اهداف، خدمات و حمایت‌ها در مرکز رشد شامل موارد زیر است:
اصطلاح مرکز رشد و یا Incubator از فضای زیست‌شناسی و پزشکی وارد فضای کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها شده است. در واقع در فضای زیست‌شناسی انکوباتور یک دستگاه است که برای رشد تخم پرندگان یا نوزاد حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این دستگاه نوزادان حیوانات که زودتر از موعد متولد شده‌اند، قرار می‌گیرند. در واقع هدف استفاده از دستگاه انکوباتور ایجاد فضایی مناسب برای مراقبت و رشد موجود مد نظر است. در حوزه کسب و کارها و راه‌اندازی یک استارتاپ هم به یک فضا و زمینه‌ای برای شروع و حرکت در مسیر اصلی کاری نیاز است که همین باعث ورود اصطلاح مرکز رشد به این فضا می‌شود.
این مراکز به صورت موقت ایجاد می‌شوند تا جهت کسب آمادگی برای زندگی در محیط واقعی در اختیار صاحبین ایده کسب و کارها قرار داده شوند. مرکز رشد ضمن فراهم کردن یک مکان مناسب، خدمات مشخصی را نیز به صاحبان ایده کسب و کار ارائه می‌دهند. این امکانات هم‌چون یک فضای کار اشتراکی به صاحبان کسب و کارها این امکان را می‌دهد که بتوانند راحت‌تر و سریع‌تر به مرحله‌ی راه‌اندازی کار خود برسند. امکان دسترسی به فناوری‌های جدید، فضا و دفتر کار، تسهیلات مالی و خدمات مشاوره کسب و کار برای فعالیت‌های بازاریابی، خدمات فنی، مدیریت و منابع انسانی، حقوقی، مالی و… از خدمات و تسهیلات مراکز رشد به حساب می‌آیند.
با مشخص شدن نقش مرکز رشد در شکل گیری کسب و کار و آشنایی با اهداف آن، حال بهتر است با انواع مراکز رشد آشنا شوید. دسته بندی در مراکز رشد به صورت زیر است:
مرکز رشد صنعتی
مراکز دولتی و غیر انتفاعی کار تاسیس مرکز رشد صنعتی را انجام می‌دهند. این مراکز معمولا برای حمایت از کارفرمایان تاسیس می‌شوند.
مرکز رشد دانشگاهی
تسهیل در استفاده تجاری از دانش فنی و همچنین حقوق مالکیت معنوی، هدفی است که انکوباتور دانشگاهی دنبال می‌کند. مراکز رشد در تلاش هستند تا فرصتی را برای ایده پردازان فراهم کنند تا آنها بتوانند از آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و کتابخانه‌های دانشگاهی برای عملی کردن ایده‌های خود استفاده کنند. علاوه بر این‌ها به آنها فرصت بهره‌مندی از نظرات و مشاوره‌های تخصصی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها داده می‌شود.
مرکز رشد مجازی
از عنوان انکوباتور مجازی مشخص است که به فضای فیزیکی خاصی تعلق ندارد. امکانات این مرکز هر نوع تسهیلات به جز فضای اداری را در دسترس واحدهای دانش بنیان قرار می‌دهند.
مرکز رشد بین‌المللی
این مراکز برای پیشرفت هرچه بیشتر فعالیت‌های تجاری واحدهای فناوری پشتیبانی خوبی را ارائه می‌دهند و معمولا بر روی صادرات تمرکز دارند. ارتباط مراکز رشد بین المللی به طور مستمر با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی برقرار است. برخلاف دیگر انکوباتورها، مرکز رشد بین‌المللی یک ویژگی منحصر به فرد برای خود دارد. این مراکز می‌توانند شبکه‌ای از مراکز در محدوده مربوط به خود ایجاد کنند.
خدمات مراکز رشد
مراکز رشد خدمات و منابع متفاوتی را ارائه می‌دهند اما همه‌ی آنها با یک هدف تاسیس شده‌اند. مرکز رشد تلاش می‌کند چالش‌های موجود بر سر راه کسب و کارها نوپا را رفع کرده و به آنها در رسیدن به موفقیت و رشد و عملیاتی شدن ایده‌هایشان کمک کند. در این مراکز ابتدا ایده‌های کارآفرینان بررسی خواهد شد و سپس متناسب با آن و در صورت نیاز طرح‌های هوشمندانه به کسب و کارهای نوپا ارائه می‌شود. علاوه بر این خدماتی دیگری نیز با هدف کمک به تسهیل تجاری‌سازی ایده و ورود به بازار انجام خواهند شد.
از جمله‌ی این خدمات می‌توان به فراهم کردن فضای کاری و منابع عملیاتی نرم افزاری، سخت افزار، امکان استفاده از منابع سرمایه‌ای و مالی شامل وام، کمک هزینه، دسترسی به شبکه سرمایه گذاران، ارائه خدمات مشاوره و آموزش در زمینه فعالیت‌های مدیریت، منابع انسانی، حسابداری و مالی، تحقیقات بازار، بازاریابی، اداری و حقوقی، تسهیل بازاریابی و فراهم آوردن امکان دسترسی به مشتریان بالقوه و حتی ارائه حمایت‌های قانونی اشاره کرد. در مرحله‌ی آخر هم نظارت و ارزیابی بر فعالیت‌های این کسب و کارهای نوپا را هدف قرار می‌دهند. زیرا که باید از دستیابی به اهداف تعیین شده توسط آنها اطمینان حاصل کنند.
مزایای راه‌اندازی مرکز رشد چیست؟
کمک به پیشرفت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و عملی کردن ایده‌های آنها اصلی‌ترین هدفی است که راه‌اندازی مرکز رشد دنبال می‌کند. با این حال باید دید چه مزایایی در راه‌اندازی مراکز رشد وجود دارد. مطمئنا هر سیستمی که بتواند براساس بیزینس پلن خود یعنی در راستای اهداف از پیش تعیین شده خود به پیش برود، قدم بزرگی را در پیشرفت و توسعه واحدهای زیرمجموعه خود برداشته است. بنابراین مزایای وجود مراکز رشد در مسیر موفقیت کسب و کارها به ترتیب زیر است:
- آن دسته از کسب و کارهایی که در فضای مرکز رشد با هم همکاری می‌کنند، قادر هستند که شبکه‌های کاری بسیار قدرتمندی را تشکیل دهند.
- کارآفرینانی که تازه کار خود را شروع کرده و کسب و کار کوچکی دارند، با حضور در مراکز رشد از یکدیگر یاد می‌گیرند و کسب تجربه کنار هم باعث می‌شود یک هم افزایی بسیار قوی اتفاق بیفتد.
- در مرکز رشد شرکت‌های نوپا با شرکت‌های بالغ و توسعه‌یافته با یکدیگر همکاری می‌کنند و این باعث تشویق کارکنان خواهد شد.
- در این مراکز فرصت تمرکز بر روی خلاقیت و اجرای درست ایده‌ها فراهم شده که این فرصت باعث افزایش اعتبار شرکت‌های نوپا و همچنین سرعت رسیدن به موفقیت در آنها می‌شود.
- در کسب و کارها معمولا سرمایه‌گذاران و کارآفرینان در جستجوی یکدیگر هستند. در مراکز رشد این افراد یکدیگر را پیدا می‌کنند، به یکدیگر مشاوره می‌دهند و باعث ارتقا خود می‌شوند.
- برخی از کسب و کارها هستند که هدفشان کسب مشتریان وفادار است. بنابراین در مراکز رشد با کمک از خدمات حرفه‌ای می‌توانند محصولات خود را با تخفیف ارائه دهند.
- شبکه سازی و ارتقا همکاری های مفید از همان ابتدای شروع فعالیت کسب و کارها در مرکز رشد افزایش می‌یابد.
تفاوت شتاب دهنده با مرکز رشد
شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد دو فضای منحصر به فرد هستند که هر کدام برای پیشرفت و رونق کسب و کارها تلاش می‌کنند. کار این مراکز ارائه راهنمایی‌ها، مشاوره‌ها و امکانات خاصی را برای راه اندازی و پیشرفت استارتاپ‌ها است تا بتوانند سرمایه گذاران مد نظر خود را برای حمایت کسب و کار خود جذب کنند. با این حال این دو فضا با یکدیگر تفاوت هایی دارند. در ادامه مهم‌ترین و اصلی‌ترین تفاوت ها بین شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد مورد بررسی قرار می‌گیرند:
-
کمک به عملی شدن ایده ها
در مراکز رشد از ایده‌های خلاقانه و نوآورانه کسب و کارها حمایت می‌شود تا به آنها جامعه عمل پوشیده و وارد مراحل ساخت و عرضه به بازار شوند. به زبانی ساده‌تر با اینکه یک شرکت دانش بنیان ایده‌های خلاقانه‌ای در سر دارد اما به هر دلیلی قادر به تبدیل آنها به محصول نیست. در این زمان است که تجربه و استراتژی‌های مراکز رشد وارد عمل می‌شوند تا شرکت‌ها قدرت عملیاتی کردن ایده‌های خود را پیدا کنند. این در حالی است که شتاب دهنده‌ها تنها به رشد ایده‌ها و استراتژی‌های کسب و کارها کمک خواهند کرد.
-
مدت زمان استقرار تیم در مراکز
زمان استقرار تیم‌ها در شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد و بهره‌مندی از امکانات و خدمات آنها با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. تیم‌های استارتاپی تنها در یک مدت زمان کوتاه، بین 3 تا 6 ماه می‌توانند در شتاب دهنده‌ها استقرار یافته و فرآیند شتابدهی را پیاده سازی کنند. بعد از این مدت رابطه بین آنها تنها در حد سهامدار خواهد بود. در حالی که مدت زمان استقرار تیم‌ها در مرکز رشد بین 1 تا 5 سال است و استارتاپ‌ها می‌توانند از امکانات، خدمات و مشاوره‌های آنها استفاده کنند و کسب و کار خود را توسعه دهند.
-
رویکردهای اقتصادی
دیگر تفاوت بین آنها در مسائل مربوط به برداشت و یا عدم برداشت سهام مطرح می‌شود. شتاب دهنده‌ها معمولا با هدف‌های اقتصادی تاسیس می‌شوند و به همین دلیل از تیم‌هایی که جذب می‌کنند، درصدی سهام را برداشت می‌کنند. اما مرکز رشد غیر انتفاعی است و انتظار هیچگونه دریافت سهامی از تیم‌های استارتاپی را ندارد.
-
نوع خدمات
نوع خدمات ارائه شده از سوی شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد نیز با یکدیگر متفاوت است. برای مثال شتاب دهنده‌ها به عنوان سهامدار پروژه کاملا در جزییات فرایندها و فعالیت‌های صورت گرفته در کسب و کار وارد شده و با کمک تیم‌های ستادی، مجموعه مدیریتی و مشاوران تلاش می‌کنند مسیر رشد کسب و کار رل بع چند ماه برسانند. مرکز رشد اما در جزییات کسب و کارها دخالتی ندارد و برای فراهم کردن زمینه رشد شرکت‌های مستقر تنها امکانات گوناگون را ارائه می‌دهد.
-
نحوه تامین سرمایه
تامین سرمایه مورد نیاز کسب و کار نوپا در مراکز رشد توسط دانشگاه‌ها و سازمان‌های توسعه اقتصادی انجام می‌شود. باید بدانید که مراکز رشد در ازای آن سودی دریافت نمی‌کنند. این در حالی است که شتاب دهنده‌ها از همان ابتدا یک مبلغی را به عنوان سرمایه اولیه را در اختیار استارتاپ‌ها قرار می‌دهند و در ازای آن و بر طبق قرارداد درصدی سهام دریافت می‌کنند.
جمع بندی
مراکز رشد به فضای کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها راه یافته‌اند تا ایده‌های خلاقانه و نوآورانه جامعه عمل بپوشند. کسب و کارهای نوپا می‌توانند با استفاده از امکانات این مراکز در مسیر رشد خود حرکت کنند و به موفقیت برسند.
مرکز رشد یا انکوباتور (به انگلیسی: incubator) یکی از ابزارهای رشد اقتصادی است که به منظور حمایت از کارآفرینان تحصیل‌کرده تأسیس می‌شود و با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی، زمینه پا گرفتن شرکت‌های جدید را فراهم می‌کند. استفاده از مراکز رشد، امروزه به عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای تبدیل خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازار و توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود. امروزه بیش از ۳۰۰۰ انکوباتور در سراسر دنیا وجود دارد که بیشتر آنها در کشورهای آمریکا و ژاپن مستقر هستند.
تعریف مرکز رشد
مرکز رشد (incubator) نام وسیله‌ای است که گرمای لازم را برای تولید جوجه از تخم مرغ فراهم می‌کند. این لغت همچنین به وسیله‌ای اطلاق می‌شود که با ایجاد گرما، زمینه را برای ادامه حیات نوزادان زودرس پس از تولد فراهم می‌کند. در ادبیات کارآفرینی، انکوباتورها یا مراکز رشد، مراکزی هستند که برای پرورش یا ایجاد کسب و کارهای کوچک ایجاد می‌شوند. انکوباتورها طرح‌هایی مبتنی بر نوآوری هستند و از کادر مدیریتی کوچکی تشکیل می‌شوند. این مراکز دارای مکان فیزیکی و تسهیلات مشترک هستند.
تاریخچه مراکز رشد
تأسیس اولین مرکز رشد جهان به سال ۱۹۵۹ میلادی در نیویورک بر می‌گردد. در این سال ژوزف مانسکو، تاجر آمریکایی با خرید یک ساختمان بزرگ قدیمی تصمیم داشت آن را پس از تعمیر، به یک مستاجر اجاره دهد، اما متوجه شد که ساختمان مزبور بزرگ‌تر از آن است که یک مستاجر به تنهایی از عهده هزینه‌های آن برآید. لذا تصمیم گرفت که آن را به مستاجران متعددی اجاره دهد تا بتواند از این طریق درآمدزایی نماید. مانسکو بعد از یک سال، ۲۰ تا ۳۰ مستاجر داشت که حدوداً ده هزار متر مربع از فضای مجموعه را اجاره نموده بودند. این مرکز هنوز هم فعال است و با نام مرکز صنعتی باتاویا (Batavia) شناخته می‌شود و حدوداً هزار نفر در آن به کار مشغولند.
اهداف مراکز رشد
اهداف عمده انکوباتورها را می‌توان چنین دسته‌بندی نمود:
- کمک به جذب بیشتر کارآموزان و فارغ التحصیلان دانشگاهی در بازار کار و ایجاد شغل.
- ایجاد واحدهای صنایع کوچک و متوسط فنی و تخصصی که بتوانند در بازار کار رقابت‌پذیر باشند.
- نوسازی، انتقال فناوری و استفاده از اکتشافات علمی جدید.
- افزایش بازدهی نیروی کار بالقوه و استفاده بهینه از این سرمایه عظیم ملی.
در کنار این اهداف، انکوباتورها اهداف دیگری را نیز دنبال می‌کنند: رشد اقتصادی منطقه، تنوع اقتصاد و سرمایه‌گذاران، کمک به زنان، مهاجران یا اقلیت‌ها.
مراکز رشد، خدمات متعددی را به شرکت‌های پذیرفته شده ارائه می‌دهند. این خدمات را می‌توان بدین ترتیب برشمرد:
- خدمات عمومی و دفتری: تلفن، نمابر، اینترنت، اتاق مذاکره و کنفرانس، دفتر کار مجازی، منشی و کارهای دفتری، منشی مجازی، رایانه، دبیرخانه، نظافت و…
- خدمات اداری و اجرایی: وام‌ها و تسهیلات دولتی، شبکه، کمک‌های مالیاتی، اجاره‌بها و…
- خدمات تجهیزاتی و تسهیلاتی: فضای اداری، پارکینگ، تجهیزات اداری و دفتری، منابع آزمایشگاهی، تجهیزات کارگاهی و…
- خدمات فنی و تخصصی: مشاوره مالی و بازاریابی، مشاوره حقوقی و مدیریتی، دوره‌های آموزشی، دسترسی به منابع مالی و…
- مرکز رشد صنعتی: این مراکز رشد را اغلب نهادهای دولتی یا مراکز غیرانتفاعی به منظور حمایت از کارفرمایان تأسیس می‌کنند.
- مرکز رشد دانشگاهی: این انکوباتورها به منظور تسهیل استفاده تجاری از دانش فنی و حقوق مالکیت معنوی تأسیس می‌شوند و امکان استفاده از امکانات دانشگاهی مانند آزمایشگاه، کارگاه و کتابخانه را فراهم می‌کنند. این انکوباتورها همچنین امکان استفاده از نظرات و مشاوره تخصصی اعضای هیئت علمی دانشگاه را نیز فراهم می‌آورند.
- مرکز رشد مجازی: این انکوباتورها معمولاً دارای فضای فیزیکی خاصی نیستند و امکاناتی غیر از فضای اداری را ارائه می‌دهند.
- مرکز رشد بین‌المللی: به‌طور معمول این طبقه از انکوباتورها دارای مجموعه کاملی از سرویس‌های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیت‌های تجاری هستند و تمرکز آنها بیشتر بر روی صادرات است. این انکوباتورها با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در ارتباطند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این گروه، ایجاد شبکه‌ای از انکوباتورها در محدوده مربوط به خود است.
