کاروان سرای میرزا خرم آباد

کاروان سرای میرزا خرم آباد

کاروان سرای میرزا خرم آباد،  در دل شهر خرم آبادمرکز استان لرستان  وسط دو محله پشت بازار و درب دلاکان ، تنها کاروانسرای دوران قاجار در لرستان قرار دارد. کاروانسرایی که یکی از جاذبه های گردشگری لرستان هست .در حال حاضر تبدیل به  بازارطلا فروشی با24  دهنه دکان شده است. یک صحن بار انداز بزرگ وسط این دکان ها خودنمایی می کند .سازنده  کاروانسرا ،میرزا سید رضاست. میرزا سید‌رضا از طرف محسن میرزا مظفر‌الملک با حسن سلوک شهر را مدیریت می‌کرد و در سال1270 نایب‌الحکومه بروجرد بود، نامبرده  در اسفند ماه سال 1276 درگذشت و در بروجرد به خاک سپرده شد.

میرزا سید رضا از اهالی تفرش و از منشیان زبر‌دست و با فضلی بوده که اعقابش(خانواده‌های ستوده و میر‌آقایی) امروزه تیره بزرگی از شهر خرم‌آباد به شمار می آیند. میرزا سید رضا منزل خودش رو که دقیقاً در روبه‌روی ورودی شمالی کاروانسرا قرار دارد، سید میرزا این کاروانسرا در  سال‎های ۱۲۵۰ تا ۱۲۹۵ خورشیدی ساخته است. .میرزا سید رضا برای ساخت کارونسرا ازمعماری وقت قاجار به خوبی استفاده کرده است . کاروانسرای میرزا سید رضا ، به دلیل موقعیت مناسب جغرافیایی برای اسکان کاروان ها از آن استفاده شده است . ، پس از گذشت چند سال بعد منزل میرزا سید رضا ، نیز تبدیل به شهربانی خرم آباد میشود.

معماری کاروانسرای میرزا سید رضا

مساحت این بازار 1500 متر است ، درضلع شمالی کاروانسرا منزل میرزا سید رضا قرار داشته ، که مساحتی حدود 450 متر داشته و این منزل دو طاق نمای بزرگ و زیبا دارد که روی دو درب ورودی منزل قرار گرفته و به آجرهای دندان موشی و مشبک وار منقش شده اند. این بنا از چند اتاق تشکیل شده که بزرگ‌ترین اتاق در انتهای طبقه همکف قرار دارد و ابعاد ش 9.12×57.3 متر ،9 طاق‌نما در شمال، 6 طاق نما در شرق و غرب و 4 طاق نما در جنوب دارد که به وسیله یک در بزرگ با اتاق جنوبی نسبتاً بزرگی ارتباط دارد. این اتاق نسبتاً بزرگ از دو جهت شرق و غرب با اتاق‌هائی ورودی و از جهت جنوب به و‌سیله 5 طاق‌نما به ارتفاع حدودا 5.2 متر با فضای حیاط ارتباط منظری دارند. ابعاد این اتاق 7.6× 7.4 متر است. این طبقه سقف نداره و دیواره اش با گچ نماسازی شده است.
پلان طبقه زیر زمین دقیقاً شبیه پلان طبقه همکف می باشد ،  با این تفاوت که دو اتاق ورودی به اتاق بزرگ راه ندارد و ارتفاع دیوارها در سطح حیاط کوتاه تر  و به حدود ۲متر می‌رسد.

منزل “میرزا سید رضا” در میان بافت قدیم شهر خرم‌آباد و دقیقا روبروی ورودی شمالی کاروانسرای میرزا سید رضا که اکنون به بازار طلا‌فروشان تبدیل شده قرار دارد. کوه سفید کوه و پناهگاه صخره‌ای پا‌سنگر که مربوط به دوران پیش از تاریخی می‌باشد در شمال این اثر بر دامنه کوه واقع شده اند.

راه دسترسی به این منزل از ضلع غربی خیابان حافظ (درب شمالی) و میدان بزرگ یا گپ (درب شرقی) امکان‌پذیر است.

تاریخچه و وجه تسمیه اثر: این منزل که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، متعلق به شخصی به نام میرزا سید‌رضا تفرشی از مشاهیر لرستان در اواسط زمان قاجاریه است و کاروانسرای بزرگ میرزا سید رضا که در شهر خرم‌آباد قرار دارد متعلق به او بوده است.

این کاروانسرا اکنون به بازار طلا‌فروشان تبدیل شده و در فهرست آثار ملی کشور به شماره 1923 و تاریخ 16 شهریور 1376 به ثبت رسیده است.

در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .