مناره آجری خرم آباد
مناره آجُری خرم آباد، از آثار باستانی شهر خرم‌آباد می باشد این اثر کم نظیر ، متعلق به قرن چهارم هجری قمریه است. این بنا با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد ، میدان شقایق و در کنار مکان شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی بنا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن ۵٫۴ متر است و با پیمودن ۹۹ پله دورانی می‌توان به بام مناره صعود نمود. بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره (پارک، میدان شقایق فعلی) بیانگر وجود تأسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و … گرداگرد بنا در گذشته می‌باشد. با توجه به سبک معماری بنا، احتمالاً تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروائی دیلیمان برمیگردد. بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۳۰ متر می‌رسد. قطر بنا در پائین‌ترین قسمت به ۵٫۴ متر کاهش می‌یابد. فضای داخلی آن از ۹۹ پله تشکیل شده‌است. ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته‌است. این بنا مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان) می‌باشد.
این اثر به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است.
کاربرد
از این مناره آجری برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست می‌آمده‌اند، استفاده می‌شده‌است. هم‌اکنون نیز از فراز آن می‌توان دورترین چشم‌اندازهای شهر را مشاهده کرد. در گذشته کاروان‌های زیادی به کمک این مناره راه خود را پیدا کرده‌اند و دیده‌بان‌های زیادی از بالای آن دشمن را دیده‌اند و مردم را به موقع از خطر حمله آگاه کرده‌اند. در گذشته به عنوان میل راهنما (جهت هدایت کاروان‌ها) و دیده‌بانی (نگهبانی از شهر) کاربرد داشته است.
معماری بنا
ارتفاع این بنا با احتساب پایه سنگی آن، در حال حاضر ۳۰ متر است که به طور قطع بلندای آن در گذشته بیشتر بوده و در اثر دخالت عوامل طبیعی، به مقدار کنونی رسیده است. قطر مناره در پایین‌ترین قسمت به ۴.۵ متر می‌رسد. ورودی بنا در جبهه غربی واقع شده و دسترسی به بالا و پشت‌بام مناره، از طریق صعود از ۹۹ پله در فضای داخلی آن امکان‌پذیر است.
اگر از پله های این منار بالا بروید در بالا چشم اندازی جذاب از مناظر اطراف در انتظارتان است. موقعیت مکانی خوب این بنا و اینکه دسترسی راحتی دارد باعث شده تا سالیانه گردشگران زیادی از آن دیدن کنند. در اطراف مناره دیواره هایی به چشم می خورد که نشان می دهد در اینجا بناهایی مثل مسجد و کاروانسرا وجود داشته است. مناره یعنی جای نور و در اصطلاح بنایی بلند و کشیده است که معمولا در کنار بناهای مذهبی مثل مساجد ساخته می شود. در دوره اسلامی ساخت منارها متداول تر شد به طوری که در سال های نخستین اسلام، مناره ها معمولا به صورت تکی و در کنار مساجد بنا می شدند. ولی از حوالی قرن پنجم هجری شیوه ی ساخت و ساز آن ها تغییر کرد و به صورت دوتایی در سردر ورودی مسجد نمایان شدند.
کاربرد مناره
شیوه ساخت و همینطور کاربرد مناره ها با هم فرق دارد و به صورت استوانه ای، چند ضلعی و مخروطی بنا می شوند. در زمان قبل از اسلام این مناره ها به غیر از اینکه جنبه مذهبی داشتند برای راهنمایی کاروانیان و مسافران هم به کار می رفتند. برای این کار در هنگام تاریکی شب بر روی مناره ها آتش روشن می شد تا کاروانیان بتوانند با این نور، مسیر خود را به راحتی بیابند. در دوره اسلامی این مناره ها کاربردهای زیادی پیدا کردند و حتی کاربردهایی مثل پیشگیری از رانش زمین و محکم کردن بناهای اطراف داشتند.
مکان واقعی این منار در شهر شاپور خواست است. با توجه به ویرانه های اطراف به نظر می آید که این منار در آن زمان درست در مزکز شهر و مسلط به خانه ها و مسیرهای اطراف بوده است. در زمان های دور اگر حادثه ای در شهر اتفاق می افتاد با روشن کردن دود در بالای مناره، دیگر قسمت های شهر به خصوص قلعه فلک الافلاک باخبر می شدند. بعد از ارسال پیام های خطر از روی این منار، دروازه ی شهر بسته می شد و شهر در حالت دفاعی قرار می گرفت.
